ئاگاداری تەندروسی.. ژەهر بکوشیگ لەناو ئەو وا کە کیشیمنەی سینە
شەفەق نیوز/ توێژینەوەیەگ ئی دواییە ڵە سویسرا دەرخستیە کە هەڵمژین تووز هورید لە وا رخدارییگ وەرچەو دیرێد، کە توانێد لە ماوەی چەن خولەکیگ خانەیل لەش لەناوبەێد، جویر "بومبیگ وەختانە" لە سویەی ئایەم کار کەێد.
توێژینەوەگە لەلایەن توێژەرەیل پەیمانگای زانستە ژینگەییەیل لە زانکۆی بازل لە سویسرا ئەنجامدریاس، و ئەنجامەیلی لە گۆڤار Science Advances لە 19ی ئازار بڵاو کریا، وە پشتبەسین وە توێژینەوەگە، تیم توێژینەوەگە هەڵمژین تووزی هویرد هەکاتی هەڵمژین بۆمب وەرد گشت هەناسەیگ باس کرد.
تووز هورید لە ئەنجام پیسبوین وا و بەدی کوالێتی وا، ئەراوە پەیوەندییگ نزیک وە پیسبوین ژینگە و ئاڵشتبوین کەشوهەوا دیرێد. توێژینەوەگە نشان دەێد کە ئی تووز هوریدە رخداری وەرچەویگ لەبان تەندروسی ئایەم دروس کەێد، وەگەرد دەرئەنجامە درویژماوەیلی.
لەی باوەتە، دۆمینیک جۆنگ، پسپۆڕ کەشناسی و شارەزای کەشوهەوا لە ماڵپەڕ wetter.net وت: ئەو هەڕەشە کە تووز هوریدە دروسی کەێد، وەزویتر و سەختترە لەوەگ جاران هویرەو لەلی کردویمن.
ئەو زیانەیلە کە لەوەر تووز هوریدە تویشی بوونر گلەو خوەێد ئەرا ناوەڕۆکی جویرەیل ئۆکسجین کارلێککەر (ROS) کە کاریگەرییە تێکدەرەیل لەبان لەش لە ماوەی چەن خولەکیگ دەرکەفن، مدوو ئەوەگ وەرجەیە پەیا نەکریاس ئەوەسە کە جویرەیل ئۆکسجین کارلێککەر (ROS) هاناوی، کە لە ماوەی چەن خولەکیگ کاریگەری تێکدەرانەی لەبان لەش پەیا بوود، چوینکە فرە جار شیکارییەگە چەن رووژیگ دویای وەرگردن نموونەگە ئەنجام دریا، تا ئەو وەختە رخدارترین مادەیل فرە نەویین.
توێژینەوەگە دەرخست کە گەردیلە هویردەیل تووز کە لە وا دەیشت و ناو گەردن، زنجیرەیگ کارلێکی کیمیایی دروس کەن وەرد رەسینیان ئەرا سویەر جویرەیل ئۆکسجینیکارلێککەر کە لە ماوەیگ فرە کوڵ وەرد مۆلیکولەیل لەش کارلێک کەن، بوونە مدوو فەوتیان خانەیل و هەوکردن و لەناوچگن درویژماوەی شانەیل.
ئی کاردانەوانە وە تایبەتی زیانبەخشن ئەرا ئەو کەسەیلە کە بیماری درویژماوە دیرن، بەڵام یەی وەو واتە نییە کە کەسەیل تەندروس هەرگیز کاریگەریی لەبانیان نییە. هاتێ تویش کاردانەوەی جویر قوتەی درویژماوە و تەنگەهەناسە بوزن.
وەگورەی ئامار ریخریاگ تەندروسی جیهانی، ئی بیماریە نادیارەیلە کوشندەن، ساڵانە زیاتر لە شەش ملیۆن کەس گیانیان لەدەسدن.
دەزگای ژینگەی فیدراڵی ئەڵمانیا وتیش: گەردیلە هویردەیل تووز بوونە مدوو هەوکردن و سترێس لە خانەیل، و مەنین تا ماوەی فرەیگ وەگەردی بوودە مدوو تویشهاتن وە بیماریەیل هەناسەدان و بەرزەوبوین پەستان خوین و بیماریەیل دڵ و خوینبەرەیل.
زانایەیل ئویشن؛ ئەنجام ئی توێژینەوە رخداری لەبان تەندروسی ئایەم ئاشکرا کەێد، کە وەکەم نیەنریەێد، و جویر ئاگادار ئارا سیاسەتمەدارەیل و بڕیاردەرەیل و گشت کەسەیل کار کەێد تا کۆتایی وە پیسبوین کەشوهەوا بارن.
