کوردەیل کازاخستان
کورد وە سێ بڕ رەسینەسە کازاخستان.
لە ساڵ ١٩٣٧ و ١٩٤٤ دوو هەڵمەت کلکردن کوردەیل لە یەکێتی سۆڤیەت وەڕیەو چگە.
کوردەیل هەردوگ کۆمار ئەو سەردەمە لە ناو یەکێتی سۆڤیەت، ئەرمەنستان و ئازەبایجان، وە زوورکاری بار کریان.
بەشیگ تریان ئەوانە بوین ک لە گورجستان بوین، شمارەیگ فەرمی نییە بڕ ئەو کوردەیلە باس بکەێد. باوجی لە هەڵمەتەگە ١٩٣٧ ، ٥٥٣ خیزان بوین، وە نووڕین باوەت (نویسەر کتاو کوردەیل لە سیاسەت نیشتمانی یەکێتی سۆڤیەت و ڕووسیا)، ئەوانەگ تەنیا لە گورجستانەو بار کریان ٤٠ هەزار کەس بوین، مەرجیش نییە گشتیان کورد بوینە.
لە دویای نەمان بلۆک سۆڤیەت و جیابوینەوەی بڕیگ لە کۆمارەیل، کوردەیل ئەرا میلکان خوەیان گلەو نەخواردن، ک لە ساڵەیل ١٩٨٨ تا ١٩٩٠، بڕیگتر کووچبەر کورد لەوەر جەنگ ئەرمەنستان و ئازەربایجان لە ناگۆرنۆ-کاراباخ، وەرەو کازاخستان بان گردنە وەر.
هەرچەن لەوەیش دیار نییە وە تەواوی شمارەی ئەو کوردەیلە چەنیگ بویە، وەلێ مەزەنە هەس ک ١٨ هەزاریان لە ئەرمەنستان و ٢ هەزاریش لە ئازەربایجانەوە بار کردنە.
ئامار فەرمی کازاخستان ئویشێد کوردەیل ٤٦ هەزار کەسن. باوجی کوردەیل خوەیان ئویشن نزیکەی ١٠٠ هەزار بوین، ئەوان ئویشن لە رخ سیاسەت جیاکاری و نادادپەروەرانە، بەشیگیان خوەیان وە ئازەری نویسانن.
بیگومان لەو چەن ساڵە، کوردەیل فرەتر بوینە، و لە ناو ١٠٠ گەل تر ناو کازاخستان ئیرنگە لە پلەی ٢٠ەمینن.
لەوەر بارکردن کوردەیل لە باشوور کازاخستان لە شارەیل ئەلماتی، تورکستان و ژامبیل کەم بوینەسەو، وە پەی هەژمار ساڵ ٢٠٠٩، ٧٥٪یان لە ئاوایەیل گوزەران کەن، یا هانە ئیوەتکردن ئاژەڵ، یا دوکاندارن. باوجی دویای ٧٠ تا ٨٠ ساڵ، شمارەیان لە شار بویە ٥٠٪.
هەرچەن بڕیگ بڵاوکرایاگ وە شانازییەو نووڕنە کوردەیل و جویر نموونەی بەرز کۆمەڵایەتی وەپیان نووڕێد، ک هەر ئەو هەژمارە لە ساڵ ٢٠٠٩ ئویشێد بەش فرە بویچگیک دەرچگەیل زانکۆ، کوردن.
وەلێ ئامارەیل هەمان سەرژمیری کوردەیل وە خاسترین نەتەوەیل کازاخستان ناسنێد، کوردەیل وەئاسانی وە سێ زوان قسە کەن، لەوەختیگ ئەو کوردەیلە وە کازاخی قسە کەن ئەرا ٧٥٪ بەرزەو بویە، و زوان کوردیش لە داوەزینە.
کوردەیل جویر گشت نەتەوەیل ناو کازاخستان ریخریاگ تایبەت وە کەلتوور خوەیان دیرن. یەکەمینیان هەر لە دویای رمیان یەکێتی سۆڤیەت دامەزریاگە و وە فەرمی لە ساڵ ١٩٩٣ لەژیر ناو (یەکێتی یا یەکگرتن) توومار کریاگە و دویاتر لە ساڵ ١٩٩٩ ناوی ئەرا بەربانگ (خونچەدان)، ئاڵشت بویە، و ئیسە ١٠ لق دیرێد.
جاکبوون لە یەکەمین ئەندامەیل ئەنجومەن گەل کازاخستان (ANK) بوی، ئەرا یەکەمین جاریش (ANK) کوردیگ (وە ناو ڤاکیل نابیێڤ) لە ساڵ ٢٠٢١ ئەرا پەرلەمان هەڵوژێد. چالاکییەیل ڕێکخراوەیل، هوکارەبوین زوان (کوردی و کازاخی)، میوزیک، سەما و گردەوبیون لە بۆنە فەرمییەیل کازاخستان و میژوو کورد هاناویان، وەگەرد ئەوانەیش خاوەن میدیای خوەیانن وە زوان کازاخی و ڕووسی.
ریخریاگ بەربانگ زوور لەوە کەێد کوردەیل بی گیچەڵ وەرد گەلەیل کازاخستان هەکاتی هاوڵاتی ئەو وڵاتە ژیان کەن، تەنانەت سەرۆک وەرین ریخریایەگە د. نادر نادرۆڤ وتیاد پەیوەندی کورد و کازاخ لە وڵاتەگە فرە قایمە و کازاخ لە کوردەیل نزیکترن لەچەو ئەو گەلەیل ناو کازاخستان.
کەلتوور، ئایین و هەڵسوکەفت هاوبەشەیل جویر بەڵگە دانا. ڕای بڕیگ لە خەڵک ئاسایی کازاخ لەباوەت بە کوردەیل خاس نەویە، وەپیان وتنە (تاوانبار و بازرگانەیل مادەی هووشبەر). گەنجە کوردەیلیش کۆمەڵ و گروپ خوەیان دروس کردنە، و دویرن لە گەنجەیل ئەو گەلەیل، هەر ئەوە بوی لە ساڵ ٢٠٠٧ ناکۆکی فرەیگ لە ناوبەین کورد و کازاخ لە ئاوای مایاتاس لە تورکستان، دروس بوی.
ئەو ڕویداوە هیشت داوای بارکردن کوردەیل بکریەێد.
کوردەیل کازاخستان وە شیوەزاری کرمانج قسە کەن، ئەراوە وە ئاسانی وەرد باشوورد نەکەفتنە پەیوەندی. وەلێ وەرد کوردەیل باکوور فرە زوی دویای نەمان سۆڤیەت پەیوەندی کردن .
لە هەر لە ئەلماتی لە ساڵ ١٩٩٧، وەرجە دەسکردن وە ئاهەنگ گێڕان بەبوونەی نەورووز، حکومەت کازاخستان قەیەغەی کرد، چەن هەزار کورد تویڕە کرد و رشیانە بان جادەیل شار ئەلماتی.
هاتێ کوردەیل کازاخستان لە ژێر فشار فرەیگ نەون، ئەراوە لە ساڵ ٢٠١٧ داوا لە سەرۆک نەزاربایڤ کردن دەسەڵاتەیل ئەرا مقەیتیکردن کورد لە عراق دروس بکەێد.
