گڕێ ده دامان ئاربابای بانه
شەفەق نیوز- ئەنجومەنی ئەدەبی بانە، نامێگە ناسریاگ دە شێعر کوردی، ئووقەرە ک نامێگە نەسڕیاگ لە شێعر کوردی.
نە هە وە خاتر شاعرەیلەێ ک فرەتر لە ئەوە وە خاتر جمێشتێ ک دە شێعر کوردی خستگەسە رێ.
جمە‌یێگ رووڵە‌بجم و جوولەیێگ پڕ لە هووڵ، پڕ لە هووڵ مەنە بیین ئاو گوڵەم بێ بن شێعر کوردی، چەم ئاوێ ک لە کیە‌نی ئاوەیلەێ دامان گوڵ‌گوڵین ئاربەباوەو کەفێگە ڕێ.
(لە داوێنی ئاربەباوە)، ئاربەبایێگ ک ئێسە بییەسە نماد شێعر کوردی و دەلیل رێ زیارەتچییەیل بارگاێ پڕ شان و شەوکەت شێعر کوردی.
شاخەوان مێهرەبان ئاربەبا، ک دخوازێ گشت گوڵێگ دە دامان ئی کێوە سەوز و رەوز بکەێ، کەسێ نییە بێ ژە شاعر نێشتمان‌پەروەر و شەکەتی‌نەناس، (کەریم دافعی) وە نازناوێ ناسریاگ وە (ک.د. ئازاد) ک تۆم گوڵباخییەیلێ وە رەنگ و بوو کوردیاتی لە ناوچەی فەیلی، وەشانێگە دە دامان گوڵ‌گوڵئاڕاێ ئاربەبا دە بانە.
بانەی شێعر کوردی.
ئی‌جارە دە دەمنێشت ئی باخەوانە ک هەمیشان بوو گوڵ ددەێ، نیشتیمنە، گوڵ هەمیشەوەهار شێعر کوردی. یە ئیوە و یەیش دەمتەقەگەمان وەرد کاک ئازاد.
-کاک ئازاد، گوڤاڕەگەێ ئیوە وە گشت زار و بنزارەیل کوردی، شێعرەیل فرەیێگ بڵاو کردگە، ئەڕا ئی رێگە گرتنەسە وەر؟
جواو: سڵاو و ڕێزو سپاس بۆ ئیوه و هه‌موو کوردێکی دڵسۆزی نیشتمانم.
کورد به هه‌مووزار و زاراوه و باوه‌ڕ و ئایینێکه‌وه لای من، که‌س و برا و هاوخوێنی منن.
له هه‌ر جێیه‌ک کوردێک نیشته جێ بێ، ئه‌و خاکه نیشتمان وکوردستانه!
کورد هه‌مووی له یه‌ک ڕه‌گه‌ز و نیژاده.
بوونی زاراوه و بن زاراوه‌ی جۆراوجۆر، ده‌وڵه‌مه‌ندی ئه‌ده‌بی کوردی نیشان ده‌دا. ئێمه بۆ نووسین پێویست ناکا له زمانه‌کانی تر، وشه بێنین به‌ڵکوو هه‌ر وشه‌یه‌ک پێویستمان بێ ده‌بی له زار و زاره‌وه‌کانی کوردی که‌ڵک وه‌رگرین!
حه‌ز ده‌که‌م وه‌ک من عاشقی خاک و خه‌ڵکه‌که‌ی خۆمم، ڕووناکبیران ، ئه‌هلی قه‌ڵه‌م وخه‌ڵکه‌که‌شم، بێ جیاوازی زاراوه وئایین و باوه‌ڕ، ئه‌م گه‌له‌یان خۆش بوێ و ڕێز بۆ هه‌موو زاراوه‌کان دانێن.
پرسیار: وەر ژە ئی کار گەورای ئیوە، خەڵک بانە و برا و خوەشکه‌یل سورانیمان، چەنێ شێعر کوردی فەیلی، دناسین؟ چەنێ وه‌رد بنزارەیلەی بن‌زوان کوردی فەیلی، ئاشنا بین؟
جواو: خه‌ڵکی ئاسایی که‌متر، به‌ڵام نووسه‌ر و شاعیران، ئاشنای زاراوه و بن زاراوه‌ی کوردی فه‌یلین و زۆریش به خه‌مه‌وه‌ن که دانیشنیان ببێ له گه‌ڵ نووسه‌ران و شاعیرانی کوردی فه‌یلی. له دانیشتن و شه‌وه شێعر و فستیواڵه‌کانی چیرۆک و شێعر دا، ئه‌و قه‌ڵه‌مانه‌ش ده‌عوه‌ت ده‌کرێن که به‌و زاراوه و بن زاراوه‌نه ده‌نووسن.
له گۆڤاره‌کانیش دا که به زاراوه‌ی سۆرانی بڵاو ده‌بێته‌وه، نووسراوه‌کانی باشووریش وه‌ک کوردی فه‌یلی، له‌کی، کرماشانی ، که‌لهوڕی و لوڕی و.....به ئاشکرا چاپ و بڵاو ده‌بێته‌وه.
پرسیار: خوەت شاعری برا، جگێ دە بارەی شێعرەیلەت بویش، تۆن و شێعر، کەێ یەکا گرتن؟
جواو: من زیاتر له چل ساڵه شێعر و چیرۆک ده‌نووسم. زیاتر له هه‌شتا کتێبم نووسیوه که به داخه‌وه ته‌نیا ته ئێستا، توانیومه، پازده کتێب چاپ که‌م!
پرسیار: روانگەی کاک ئازاد وە سەر ئاسوو شێعر خوەێ چەسە؟
جواو: به بڕوای من شێعر خۆی دوو به‌شه: قاڵبی شێعر و ناوه‌رۆک.
قاڵبی شێعر وه‌ک بینایه‌ک وایه که شێعر تێی دا نیشته جێیه! به‌ڵام ناوه‌رۆک دانیشتووی ئه‌و بینا و ماڵه‌یه!
ناوه‌رۆک، بیر و باوه‌ڕ و هه‌ڵوێست و ڕوانگی شاعیره که باس له خۆشی ، ناخۆشیم نه‌هامه‌تی و کاره‌ساتی مێژوویی ئه‌وسات و زه‌مانه ده‌که که گه‌ل و نیشتمان تێی دا به سه‌ر ده‌با و لیی تێپه‌ڕ ده‌بێ!
پرسیار: شێعر کوردی، وەێ هەمگە بنزارە چە دکەێ؟ وەر ئەو کوو دچوو؟
جواو: به خۆشیه‌وه کورد خاوه‌نی ده‌نگی خۆیه‌تی. ئه‌زموونی نووسه‌ران و شاعیران له بواری شێعر و نووسین دا، له هه‌موو دونیا دا ده‌نگی داوه‌ته‌وه.
هه‌ر چه‌ند ئێستا زۆر که‌س ده‌یانهه‌وێ ئه‌زموونی وڵاتانی تر بێنه ناو ئه‌ده‌بیاتی کوردی، به‌ڵام به بڕوای من هه‌ر گه‌لێک، نووسین و شێعری تایبه‌ت به خۆی هه‌یه!
من ئه‌گه‌ر وه‌ک شاعیری ئورووپا یان ئامریکای لاتین بنووسم، هیچ جێ په‌نجه و مارک و مۆری کوردی پێوه نابێ! ئه‌وانیش که ئه‌ده‌بیاتی کورد له گه‌ڵ گه‌لانیتر، که له بار دۆخێکی باشتر له کورد دا ده‌ژین ،پێک ده‌گرن و هه‌ڵده‌سه‌نگێنن، به داخه‌وه تووشی نه‌خۆشی (غرب زدگی) بوون و له ئه‌ده‌بیات حاڵی نه‌بوون! چوونكه ئه‌ده‌بیات، زمانحاڵی ئه‌و گه‌له‌یه که شاعیر و نووسه‌ر ده‌ینووسنه‌وه!
پرسیار: گوڤار و ماڵپەڕەیلێ ک هە هن شێعرن، چ ئاڵنگێ دە مل شێعر کوردی دیرن؟
جواو: گۆڤاره‌کان، به گشتی به پێی هه‌ل و مه‌رجی ئێستا و ئه‌م دۆخه، شت بڵاو ده‌که‌نه‌وه و زۆربه‌یه‌ن ناتوانن ئاوێنه‌ی ته‌واو نوێنی ئه‌ده‌بی کوردی بن!
پرسیار: شەکەت و میەنگ کار نەبی، خزمەتەیلێ جوور کارە گەوراگەێ ئیوە بێ‌ژە یە ک وڵەکەت ئایم دکەێ، ئاخرێ شەکەتی لە گیان ئایم دەرارێگە دەر. چمان ده‌رد و دەرمانێگە ک هەر مانگ، دبێگە هچانێ ئەڕا دریژە داین وە کارێ بێ‌هچان، پڕە لە ویر و باوەڕەیل خوەش ئوو لە تەنگی.
تکەڵەیل تەمتەملەلوول ئاربەبای شێعر، ئیوە دخەێگە ویر چە؟
جواو: له‌م دۆخه دا، که کوڕۆنا زۆر که‌سی به زۆر خانه‌‌نشین کرده‌وه، ئه‌و شته به بیری من داهات، که گۆڤارێک ڕێک بخه‌م که سنووره‌که‌ی جوغرافی ببه‌زێنی و بۆ هه‌موو دونیا په‌ل باوێ. ئێستا به خۆشیه‌وه، ئه‌و گۆڤاره، نه‌ک له ناو کوردی ئێران، به‌ڵکوو له ناو کوتدی باشوور، له ئورووپا، ئامریکا، ئۆستڕاڵیا و.... به گشتی دونیا دا جێی خۆی کردۆته‌وه!
ڕاسته، ئه‌رکی ئه‌و گۆڤاره له ئه‌ستۆی منه و شه‌و و ڕۆژ، خه‌ریکم، به‌ڵام دۆستانیتری ئه‌نجومه‌نیش به ناردن و ویراستاری و هه‌ڵه گرتنی گۆڤاره‌که یارمه‌تیم ده‌ده‌ن. هه‌موو مانگێ، ئه‌و گۆڤاره ده‌رده‌چێ و به خۆشییه‌وه جێی خۆی کردۆته‌وه. ئێستا گۆڤاری مانگی ڕێبه‌ندانم به ده‌سته‌وه‌یه که هه‌شته‌مین ژماره‌ی گۆڤاری ( له داوێنی ئاربه‌باوه)ی ئه‌نجومه‌نی ئه‌ده‌بی بانه‌یه
پرسیار: دۆماقسەێ کاک ئازاد، دە ئی دەمتەقە، ئەڕا هام‌وڵاتییە کورد زوانەگەێ خوەێ چەسە؟
هه‌ر که‌س به پێی توانا و ده‌سه‌ڵاتی خۆی هه‌وڵ بدا تا ئه‌ده‌بی گه‌له‌که‌مان به هه‌موو زاراوه‌کان، گه‌شه بکا. من به ده‌رکردنی گۆڤار، یه‌کێ تر به نووسینی مێژوو و بابه‌تی به که‌ڵک له سه‌ر زمان و نه‌ته‌وه.
له شاری بانه و دێهاتی ده‌ورووبه‌ری پێنج ئه‌نجومه‌نی ئه‌ده‌بی هه‌یه! ئه‌وه هه‌وڵ و توانای قه‌ڵه‌مه‌کی بانه‌یه!
1 ـ ئه‌نجومه‌نی ئه‌ده‌بی بانه (هه‌وه‌ڵ ئه‌نجومه‌ن له ته‌واوی شار و شوێنه‌کا‌نی کورد له ڕۆژهه‌ڵات که خۆم وه‌ک دامه‌زرێنه‌ر له ساڵی 1368 هه‌تاوی‌دا سه‌رپه‌ره‌ستی ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌م گرتۆته ئه‌ستۆ)
2 ـ ئه‌نجومه‌نی به‌ڕۆژه
3 ـ ئه‌نجومه‌نی هاژه‌ی کۆخان
4 ـ ئه‌نجومه‌نی کانی کانیسوور
5 ـ ئه‌نجومه‌نی ئارمرده
که‌م شار وه‌ک بانه توانیویانه به‌م شێوه په‌ره به ئه‌ده‌بیات و ئه‌نجومه‌نه‌کان بده‌ن!
پرسیار: ئیمە وە کوردی فەیلی، پرسیاری دکەیمن، ئیوە وە کوردی سوورانی جواو ددەن، چەنێ یە رەیینە و دڵخوازە ئەڕا تو، جووور شاعرێ ک وڕینەێ مەنین وشە دیرێ و کەڵکەڵەێ هامزوانی و هامدڵی گشتێ، جوور چاڵاکێ ک ته‌زیان و شەکەتی دە گیانێ نەدمینێ؟
ئێمه براین. ئه‌وه ڕاستیه‌که‌ی حاشا هه‌ڵنه‌گره! له بوومه‌له‌رزه‌ی کرماشان دا کورد بێ سه‌رنج دان به زاراوه و دین و ئایین، به یا‌رمه‌تی برا و خوشکه‌کانی خۆی، نیشانی دا که چۆن به خه‌می یه‌که‌وه هه‌ن و هیچ شتێک لێکی دانه‌بڕیون! ڕه‌نگه، کوردی کورمانجی باکوور، یان سۆرانی که‌متر له زاراوه‌ی هه‌ورامی یان کوردی فه‌یلی حاڵی بێ، به‌ڵام خۆیان به برا و هاو زمان و هاو نیشتمانی یه‌کتر ده‌زانن!
