سەرخاو شکانن و خاسییەێلەێ
شەفەق نیوز/ سەرخاو ئشکانن دە نام کوردەێل کار فرە بهەرزێ بییە جوورێ ک حەتتا چەنە چەم‌سۆوەر کردنێگ هەم، ئەڕا کوردەێل دڵخواز بییە.
هەمیش دە ئەدەبیات عامەێ کورد، سەرخاو شکانن ئێقەرە دڵبقرچ بییە ک دە نام گوورانییەێلەیش هشارە وەێ کریاگە:
خوەم کۆڕەی کاروانی شەو وە بارەوە
سەرخاو ئەشکنم وە لای یارەوە
وە لای یارەگەێ وەفادارەوە
دە نام نامدارەێل دنیاییش سەرخاو ئشکانن، هە لە جارانەو باو بییە.
چرچیل، دە نام‌بەین یەکم جەنگ جەهانڕوو، دە دەمەو نیمەڕووان، رووژێ یەک ساعەت سەرخاوێ شکانگە ئوو وتگە ک هەر کارێ کردنە بیلا هەر رووژ جگێگیش بییە لە نێعمەت ناوریایی بەش و بەیرێ ئەڵبگرن ئەڕا خوەتان حەتتا ئەر ئی ناهوشارییە چارەک ساعەتێگیش ببێ، چوون ئایم نەدتوانێ لە واێ بەیان و گوڵ‌سوو تا واێ ئێوارە، بێ‌هچان کار بکەێ.
"ساڵوادور داڵی" دە "پەنجا کلیل سەنعەتگەری دە دنیا" وە وێنەکیشەێل دنیا وتگە: دە نامنی کار، لاوەکەمێ ئەڕا گڕێگیش بییە چەم سۆوەرەو بکەن ئوو وتگە ئەڕا یەک گڕ، هشک و ڕەق بنیشن دە شوونەێ خوەتان ئوو کلیلێ بگرنە دەس و دەوریێ بننە وەر دەستان ئوو چەم بنۆقنن تا وەختێ ک ناوریا دبن ئوو لە ناکامەو کلیلەگە لە دەستان دکەفێ ئوو دوارە لە گورگەخاوێ ک دانە ئەڵپەڕن چوون ک هە ئی چەم پرتاننە خوەێ فرە ئەڕا کارئامەییتان و هچان خواردنتان وەگیرە.
بڕێ وتنە ک چمان، فیزیکزان گەورا "ئەنشتەین"یش وەیجوورە کردگە ئوو وە جی کلیل، کەمچک بۆچگەێ گرتگەسە قول مێشتەو.
"ئەرەستوو" فەیلەسووف گەورای "یوونان گەور" هەم فرە لە خاسییەێل سەیران کردن دە نام‌بەین "خاو و خەوەر" وتگە و هەمجا وتگە ک ئایم دە نام خاو، فرەجار چشتەێلێ دبینێ ک وەێ دویشن "خەون و روئیا".
"لئوناردو داوینچی" گەورەنەقاش دنیاییش، وەختێ تابڵەو "مۆنا لیزا" دکیشاگە، دە گشت بیس و چوار ساعەت شەوانەڕووژ، هە دو ساعەت خەفتگە و وەێ چۆنە ک خوەێ وتگە: دە نامنی هەر چوار ساعەت کار، بیس دەقیقە هچان داگە و خاو بۆچکەڵەیێگ کردگە. ئەوی خوەێ نام ئیجوورە خاوێ ناگە "خاو ئەبەر ئایمەێلە".
"جان ئف کندی" سەرۆک‌کومار جاران ئامریکا وەرد ژنەگەێ هەر نیمەڕووان سەرخاوێ شکانگە و دەو وەختە هیچ کەسێ نەوێرستگە خاو زڕێ بکەێ وە سنگەێ هەر کار گەپیا بۆچگێ یا حەتتا دەرانەگەییش بکوتێ ک نەکا زڕخاو ببێ.
"بیل کلینتون" ک دە نام یەکم قسەقوڕاتییەگەێ "جۆبایدن" دە سەرەتاێ بەێنێ ک بی وە سەرۆک‌کومار ئامریکا، گشتێ دینەێ ک چۆن خاوپیتگێ دبرد، وت: م وەختێ کار فرە دکەم ئەڕا یە ک خاودڵووفم نەبەێ، ئەگەر خاومیش نەهات، چەنە چارەکێ یا نیم ساعەتێگ ئەڵاژم و چەم دنۆقنم تا کەمی خاوم جوبرانەو بکەم ئوو ئمجاسە ک دبینم و هەست دکەم ک دنیا ئوو وەز و وەزیاتێ چەنێ ئەڕام گوڕیاگە.
"روناڵد ریگان"، یەکێ تر لە سەرۆک‌کومارەێل ئامریکاییش، وەچەواشەێ گشت ئەوان، هەمیشە جوورێ رەفتار کردگە ک گشت خێیاڵ بکەن ها خەوەر و هە خاو نەدیرێ ئوو هەمیشە خاوپیتگ بردنەێلەێ خوەێ و نانسی، ژنەگەێ لە وڵات ئەوشاردگە.
دە ئنگلیس ک کەسێ سەر لە کار و بار مەلکەگە نەدەرارێ ئوو هە یەکجار دە نام‌ڕاس قسەقوڕاتیێگ دە بارەێ "تب و مغناتیس" هە یەکجار دینەسەێ ک دە وەر چەم گشت خاوپیتگێ بردگە.
فرە کەس وتنە ک یە وە خاتر شەکەت‌کەر بیین قسەێلەگە بییە ئوو دەمێ سڕینە تا کەسێ لارە لەێیەو نەکەێ، یا کەسێ چووزانێ هادەێ چوون باسەگە دریژەو بییە، خواردگەسە وەخت سەرخاو شکانن سەرئێواران کەێوانوو گەوراێ ئنگلیس ک گشت یە شاردنەس‌وە.
خاسە بزانن ک دە دین ئسڵامیش، فرە وتنە ک هەر نیمەڕووان خاوبۆچکەڵەێ بکەن یا گڕێ قول دە بان قول ئەڵاژن و هچانێ بدەن تا تەز دە گیانتان بدەراێگە دەر ئوو دە ئی دینە؛ "قەیلوولە" کردن نیمەڕووان "موستەحەب"ەو کردنە.
دە ئدارەێل و شرکەتەێلە دە کشوەرەێل گەپ دنیا، ئێسە دیرن کوت دکەن لە کارمەندەێلە و مودیرەێلە ک ئەڕا گڕێگیش بییە دەس لە کار بکیشن و نیمەڕوو وە نیمەڕوو هچانێگەو بخوەن تا مەزگ و گیانێیان ریکاورییەو ببێ و تەواناێ خاستر، کار خاس کردن بداشتووبن.
