پێشینەی ناو کرماشان

وەداخەوە فرەێگ وە سەرچەوەیل کوردی هەڵک دەن تەنیا وە زوان ئمڕوو، ناوەیل زوینە شی بکەن و ماناێان فام بکەن بی ئەوە ک بەڵگەیل راسگانی ئەو ناوە وە وەرچەو بگرن .

لە ئی دەورەیشە بڕیگ میژوونویس کورد ئەقرە وە زوان خوەی بیباوەڕە ک جاوەرجا ئەو شیکارییە ک وە روی بنەوای بەڵگەی زوانەیل بیگانەس پەسەن کەێد؛ وەجی ئەوە ک بوینێد بنەواێ بەڵگەیل زوان کوردی و وە تایبەت کوردی زویینە ئەو ناوەیلە چوین شی کردنە و چوین باسی کەن .

ئەرا نموونە بڕیگ میژوونویس بی هویچ پرسیاریگ ناو (کرمانشاه) پەسەن کردنە، وە خاتر یە ک ئەو ناوە باوەڕ و چەوگەی فارسەیلە وە بان ئی واژە، هەر ئەوجویرە کە باڵادەسی سیاسی دیرن، ئی باڵادەسییە وە زوان و میژوو وە زوورەو بڕیاسە مل کورد .

 لە وەختیگ ک وە روی کوینەترین سەرچەوەیل ئسڵامی ناو شار کرماشان جاران (قرماشین،قرماسین) بویە ، نە (کرمانشاه). ئەراێ نموونە حەمدۆلای مستەوفی فرەتر وە شەشسەد ساڵ پیش، لەبارەی کرماشان ئویشێد : لە کتاوەیل وە قرماسین ناو نریاس.

ئمجا ئەو کەسە وەل یە ک زانێد ناو راسگانی ئی شارە قرماسین بویە، وە ژیر کاریگەری فەرهەنگ فارس، ناویگ نوو ئەرای تییەرێد (کرمانشاهان) .

واتە (کرمانشاه) ناویگ بیگانەس وە زوان کوردی و بەڵگەیگ نییە ک بویشێد کرمانشاه ناو زوینەی ئی شارەسە.

هەر لیوا ک مستەوفی دەسنشان وە پی کردیە لە بەڵگەنامەیل کویەنە ، ناو

(قرماشین،قرماسین) ناو کوینەی کرماشانە ، نەک (کرمانشاه) .

وە روس بڕیگ بەڵگەیل ک ئیرەنگە هەن، بارام چوارم ساسانی ئی شارە دروس کردیە، وەرجەیە وە ئەوەیش ئەوردانەیلە بەش گرنگیگ وە وڵات ماد بویە.

وەڕاسی ناو وڵات ماد هەر لە وشەی (meh) پەهڵەوی هاتیە و واژەگە وە زوان پەهڵەوی ماناێ (مەزن،گەورا) کوردی دێدن.

بایەس یە بزانیمن ک تا وە کوردنشین وەرەو خوەرئاوا دویرەو بکەفی بڕیگ پیت (س) لە زوانەیل هاوسامان ئاڵشت بوودە (هـ) .

ئەرا نمونە (ماسی) لە کوردی وە ناو فارسەیل بویەسە (ماهی) ؛

یا (ئاسک) بوودە (ئاهو) ؛ (ئاسن) بوودە (ئاهن) ...

هەر وە ئەو شیوە وانەی (مێە) لە پەهڵەوی، وە کوردی نوو وە (مەس) ئویشریەێد ک مانای (مەزن) دەێد .

وە زوان کوردی کویەنە وشەێ (masa) ماناێ (مەزن) دیرێد .

یانێ وە روی سەرچەوەیل و زوان خەڵک ئێردانەیلە ئەڕامان رووشن بوی ک مادەیل وە خوەێان وەتنە (ماسە،مەسە) ک وە ماناێ (مەزن) هاتیە و ئمڕوویش لە کوردی نوو ئی وشە هەر مەنیە.

خو ئیرەنگە تویەنیم بزانیم ک وەڕاسی ناو کرماشان لە بنەچەک دروس بویە لە (کوردماسان،کوردماسیان) وشەگە بەش بەش بوودە (کورد+ماسە+ان،یان)

(کورد) ناو نەتەوەێ کوردە

(ماسە،مەسە) ناو مادەیلە

دویاگر (ان،یان) وە کوردی ئەرای شوین وە کار تییەێد .

سەرچەوەیل عەرەوی ک لە زوان ئارامی ناوەگە هاوردنە ؛ ئمجا ئارامییەیل خوەیان ناو کورد کەنە (قرد) و دویای ئەوە ک پیت (د) وە لای کورد خوریاس (وە کوردی فرە جار وشەی کوردستان کریەێدە کورسان) ؛

ک ناو کوردی(کوردماسان،کوردماسیان) وە زوان عەرەوی ک دەورانیگ زوان دەسەڵات بویە وە شیوەی (قرماسین،قرماشین) نویسیاگ کریاس ک وە خەڵک کورد گردنەسەێ و کوردەیل وە (کورماسان،کورماسین) ناوی بردنە .

وەگەرد کات پیت (س) ئاڵشت کریاسە (ش) ک یەیش وە زوان کوردی روی دەێد ؛ جویر وشەی (شێلان) ک پەنج هەزار ساڵ پیش (سێلان) بویە .

لیوا ناو کرماشان (کوردماسان،کوردماسیان) ،

ئیجویرە مانا بوودن؛ شوین کوردەیل ماد؛ نیشتمان کوردەیل ماد.

سەرچەوە

میژوونزیس کورد ئسا سۆران حەمەڕەش