هووشداری لە "کارەساتيگ کوردي": راپۆرتیگ پیشنیار "کۆنتڕۆڵکردن" یەکێتی نیشتمانی کوردستان لەلایەن واشنتۆنەو کەێد

لە سەرەتا: لە راپۆرتەگە کە لەلایەن ئاژانس شەفەق نیوز ئەڵگەردان کریایە، باس لە نامەگەی ئی دواییەی مەسرور بارزانی سەرۆک حکومەت هەرێم ئەرا کۆشک چەرمگ کردیە، کە لەناوی هووشداری داگە لەوە کە هەرێم و ئەو دەسەڵاتەی لە ساڵی 2003ەو لە عراق هەس کەفتیەسە مەترسی لە کەفتن ئەگەر ئەمریکا دەسنەێدە وەر.

لە راپۆرتەگە باس ئەوە کریایە کە بارزانی هووشداری ناوازەی خاڵیگ لە ژیر رووشنایی زیایبوین ئاستەنگە سیاسی و ئابوورییەیل وەردەم هەرێم و حکومەت لە بەغدا دەرکردیە و دەسنشان کردیە کە هەرێم کوردستان لە چەن روییگەو ئەرا بەرژەوەنییەیل ئەمریکا گرنگە.

لە راپۆرتەگە ئاشکرا کردیە کە هیز پێشمەرگە هاوبەشیگ سەرەکییە لە جەنگ داعش و گرووپە تونڕەوەیل ترەک، هەرلیوا رۆڵ یەکلاوەکەر رانن لە تەقەلایل خوەرئاوا ئەرا نواگیریکردن تیرۆر لە هەردوگ وڵات عراق و سوریا، یەیش بیجگە لەوە کە هەرێم کوردستان لە روی میژووییەو ناوچەیگ تەیمانەس ئەرا مقیەتیکردن لە نائارامی لەو شوینەیل ترەک لە عراق، لە وەختیگ مسۆگەر  پەناگەیگ ببوەیی ئەرا نزیکەی ملیۆنیگ ئاوارە و پەنابەرەیل ناوخوەیی.

لە راپۆرتەگە دەسنشان ئەوە کردیە، کە وەگەرد ئەوە کە واشنتۆن ئیسە خەریک گەشەکردن ڕکابەرییەیلی وەگەرد چین و جەنگ ئۆکرانیاس، گرنگییگ کەم وە کوردستان نیەێد، وتیش: وەگەرد "ڕکابەرەیل" حکومەت هەرێم کوردستان، لەناویان ئەو میلیشیایلە کە لەلایەن ئەمریکاوە جویر تیرۆریست دریانەسە قەڵەم، هەس کەن کە واشنتۆن سەرنج خوەی لە شوینیگ ترەک خەسەو کەێد، ئەوان دەس وە جویلە کردن.

دویای ئەوەگ لە راپۆرتەگە هووشداری دەێد کە رمیان کوردستان بوودە مدوو نائارامی و ئاژاوەگیڕی کە کاریگەرییەیلی لە عراق زیاتریش درویژەو بوود، وتیش : لە ساڵەیل گوزەشتە حکومەت هەرێم وەدەس بڕیگ گیچەڵ ناڵێد، جویر ئەوەگ لە دویای دەسەوکاربوین بارزانی لە ساڵ 2019، حکومەتەگەی کەفتە روی  کارەیلیگ سەربازی ناوبەین ئەمریکا و ئیران و میلیشیایل سەر وەو وڵاتە، بیجگە لە قەیران ئابووری دوایی ئەوەگ داهاتی نەفت زیان گەورەیگ وە داوەزیان نرخ نەفت لە ساڵ ٢٠٢٠ کەفتە نوای.

بیجگە لەوەیش لە راپۆرتەگە هاتسە کە کوردستانیش وەمدوو رکابەریی ناوەین هەردوگ لایەنە سیاسییە گەورەگە پارتی دیموکرات کوردستان و یەکێتی نیشتمانی کوردستان زیان وەپی رەسیە و ئی بەشەوبوینە توانای دانوسەنین کورد وەگەرد بەغدا مەوقەی دانوسەنین دروسکردن حکومەت عراق دوایی هەڵوژاردن ساڵ ٢٠٢١.

 لە راپۆرتەگە دەرکەفتیە کە ئیران و هاوپەیمانەیلی لەوان هیزەیل حەشد شەعبی، سوود لە ناکۆکی کورد بردنە، لە ری هاوپەیمانییگ وەگەرد یەکێتی نیشتمانی کوردستان ئەرا فراوانکردن دەسەڵات خوەیان لەبان دەوڵەت عراق، و ئەو گروپەیلە کە تەهران پشتیوانیان کەێد، کۆنترۆڵ خوەیان قایمتر کردمە لەبان دەسەڵات دادوەری عراق، کە ریخوەشکەر بوی ئەرا بڕیار دادگا تا هەناردەکردن قەیەغە بکەێد، کە وت؛ نەفت کوردی لە ری تورکیاوە نایاساییە، یڵیش لە وەرانەوەر کاریگەری لەبان بڕیار ناوبژیوانی ناودەوڵەتی دروستکرد دویای ساڵیگ، کە رەسیە خود ئەنجام، هەناردەکردنی نەفت کورد وسیا، یەیش هیشت هەناردەکردن نەفت هەرێم گڵووڵە بکەێد ئابووری و کاریگەری لەبان بازاڕەیل وزەی جەهانی داشت، یەیش سەرکەفتنیگە ئەرا گرەوەیل هیزەیل حەشد شەعبی لەبان بیلایەنکردن سەروەخوەیی ئابووری کوردستان.

هەرلیوا لە راپۆرتەگە باس رویداوەیل ئی دواییەی کەرکوک کردیە، کە خوەینشاندەرەیل کورد کیشیانەو دویای ئەوەگ هیزەیل حەشد شەعبی لایەنگرەیل خوەیان گردەو کردن تا بارزانی نەتوەنێد بارەگایب پارتی لەو شارە وەربگرێد دویای رێککەفتنیگ ناوەین محمد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرەیل عراق و بارزانی، یەیش نەیشت بارەگایل بکەفنە دەس حزبەگە. 

بیجگە لەوەیش لە راپۆرتەگە  دەرکەفتیە کە دووبەرەکی ناوەین پارتی  و یەکێتی تا ئاست فرەیگ حکومەت هەرێم شیوانیە، وتیش:  ئی ڕکابەرییە ناوەین برایان ئەرا دەیان ساڵە خاڵیگ لاواز بویە ئەرا کورد،  جویر دەسنشانکرن ئەرا جەنگ ناوخوەیی لە ناوەینیان ساڵەیل ١٩٩٤ تا ١٩٩٨.

وتیش: ئەو رێککەفتن ئاشتییە کە لە ساڵ 1998 کریا، ری ئەرا رێککەفتنیگ ستراتیژی خەەش کرد کە بویە بنەمای سەردەم تەڵایی کوردستان دویای لەشکرکیشییەگەی ئەمریکا لەبان عراق لە ساڵ 2003، کە دەسەڵات گەورەیگ وە کورد بەخشێد لە دەوڵەت عراق، و سەروەخوەیی فراوانتر کرد و زەمینەیگ ئابووری بیوینە دروس کرد. 

 لە راپۆرتەگە هاتیە، هەرچەن ئەو کێبڕکێیەی ئیسە نوێنەرایەتی ململانێی کەسایەتییەیل ناو نەوەی نوو سەرکردەی کورد کەێد، بەڵام ڕەنگدانەوەی ریباز هەردوگ حزبە لە ساڵ 2003ەو نشان دەێد، و ئیجا لە ری هەڵوژاردن ری ئەرا پارتی بویەو لە ساڵ ٢٠١٢ەو دەسەی سەرۆکایەتی حکومەت کۆنتڕۆڵ بکەێد.

وتیش: یەکێتی شیوەزای شیوانن پەسەن کردیە و وەگەرد گروپەیل هاوپەیمانی ئیران لە بەغدا کار کردیە تا ڕکابەرەگەی لە روی سیاسی و ئابوورییەو بشکنێد، کە سەرکردایەتی یەکێتی لە باوەش تاک و کوتلە هاوپەیمانەیل کرد ئیرانە کە وەزارەت گەنجینەی ئەمریکا سزا لەبانیان چەسپیا، و جاروباریش پەلامارەیل بێفڕۆکەوان و مووشەکیی لەبان هەرێم جیوەجی کەن.

لە راپۆرتەگە وتیش؛ کە یە پرسیاریگ جددی ئەرا واشنتۆن و پەیوەندییەگەی وەرد ئەو حیزبە و ئەرا خود یەکێتی دروس کەێد.

لە راپۆرتەگە ئومید خوازێد کە  تەهران و بەغدا  دەسمیەتی ئەو حیزبە بیەێد ئەرا دووپاتکردن هەڵوێست خوەی لە ئاست ناوخوەیی، بەڵام تێکدان کوردستان وە گشتی وە ئامانج لاوازکردن پارتی گوزارشت لە کوڵنووڕین رخبەرە چوینکە نیازپاکی جەماوەرەو خوازێد، و هاتێ بوونگەرایی بوود چوینکە جویر قوماریگە کە پەیوەندی وە هەرێم کوردستان دیرێد.

 لە راپۆرتەگە وتیش: گرفتەیل کورد و پێشیلکارییەیل ئیران لەبان هەرێم کاریگەری دوور مەودا لەبان بەرژەوەنییەیل ئەمریکا دیرێد، وتیش: حکومەتی گ هەرێم وە هاوپەیمانیگ زنی دانریەێد لە هەڵمەت شکست هەمیشەیی داعش، هەرلیوا دووبەرەکی لە ناوەین کورد، تەقەلایل ئیران ئەرا ملکەچکردن دەوڵەی عیراق، و گیژاویگ ئابووری لە کوردستان گشت ئەو هوکارەیلە کە بوینە مدوو شیوانن هەڵمەتیگ ئەمریکا دژوە داعش و ریدان وەو گروپە چەکدارەیلە کە لەلایەن ئیرانەو پشتگیری کریەن کە واشنتۆن جویر تیرۆریست دەسنشانی کەێد خوازن خوەیان قایمتر بکەن.

وتيش: بنکەی ئەمریکی له هەولێر وە یەکیگ له گرنگترین بنکەیل سەربازی و ناوەندەیل گووشگردن ئەرا واشنتۆن خوەرهەڵات  دانریەێد، ک شوینیگە ئەرا ئۆپراسیۆنەیل تایبەت ئەرا هەردوگ وڵات عراق و سوریا کار کەێد. و تەنیا بوویین ئی بنکە سیستەمیگ سیاسی خوازێد کە بوودو مدوو مقیەتیکردن هاوبەشی ناوەین ئەمریکا و حکومەت هەرێم کوردستان.

راپۆرتەگە وتیش: ئیران ئامادەیی خوەی نیشان دا تا بازی درویژماوە بکەێد ئەرا جیگربوین ئەمریکا لە کوردستان، هەکاتی ئەوە کە لە ماوەی دوو دەیەی گوزەشتە لە بەغدا کردیە.

ئەراوە لە راپۆرتەگە داوا لە واشنتۆن کرد دەسبەێدە وەر ئەرا زووهاروردن وەمل یەکێت ئەرا کۆتاییهاوردن وە هاوپەیمانیی وەرد تەهران، وتیش: ئەو حزبە و سەرکردایەتییەگەی رخیگ لە ئەگەر ئەنجامدان پێشێلکردن سزا تایبەتەیل ئەمریکا دیرێد ئەرا ریگریکردن لە توانای گرووپەیل و گەشەکردن هاوپەیمانی ئیران کە یەکێتی مقیەتی  پەیوەندیی وەگەردی کەێد.

لە راپۆرتەگە داوا لە واشنتۆن کریایە، یەکێتی بیئومید بکەێد لە هەڕەشەی گلەوخواردن کوردستان ئەرا ئەو سیستمە دوو ئیدارەیە (لە ناوەین هەولێر و سلێمانی) کە لە ماوەی ساڵەیل نەوەتەیل زاڵ بوی، یەیش وەشیوەیگ کاریگەر بوودە مدوو هەڵوەشانن حکومڕانی سەروەخوەی هەرێم کە وەگورەی دەستوور لە ساڵ ٢٠٠٥ مافی وەدەس هاورد.

وتیش: هاتێ ئەکتەرە هەرێمیەیلیش بەشداربوون جویر تورکیا، کە وە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان پەلامارەیلی لەبان شەڕڤانەیل و ئەندامەیل پەکەکە جیوەجی کەێد، کە پەنا وە شار سلێمانی بردنە کە قەڵای یەکێتیە، کە یەیش نائارامیی خستیەسە پارێزگاگە و گیچەڵەیل حزبەگە گەورەتر کردیە، هەرچەن یەکێتی تەقەلای ریگریکردن لە گورزەیلیگ زیاتر لەو جویرە دەێد.

راپۆرتەگە دیاری کەێد کە یەکێتی نیشتمانی کوردستان توەنێد لە بنەمای رێککەفتنیگ وەرد ئەنقەرە  لەبنەمای کۆتاییهاوردن هاوپەیمانی  خوەی وەرد هیزەیل حەشد شەعبی کە لە لەناوی رزەیلیگ سەر وە پەکەکە دیرێد، و یەکێتی توەنێد کار ئەرا ریگریکردن لە قایمکردن ئامادەیی پەکەکە بکەێد وە شیوەیگ راستەوخۆ یا ناڕاستەوخۆ، یەیش بوودە مدوو کەمکردن دەسەڵات ئیران و کەمکردن رخەیل تورکیا و کەمکردن گرژییە جیۆپۆلەتیکییەیل دەرئەنجام دەسدرویژی تورکیا.

"سزا"ی بەغدا

لە راپۆرتەگە هاتیە، واشنتۆن نەتوەنستیە وەرخودان یا نەفرەت لەو ریکارەیل سزایل بەغدا وەرانوەر ئابووری هەرێم کوردستان بکەێد، کە لەلایەن گرووپەیل هاوپەیمانی ئیرانەو بە ملکەچکردن دەسەڵات دادوەری لە بەغدا دانریان، کە وەیە دەسنشان کرد ئەرا ریگریکردن لە هەناردەکردن نەفت کورد وە نزیکەی 500 هەزار بەرمیل لە رووژیگ مەزەنە کریەێد، وتیش: لەوەر ئەوە ڕی بازەتە کاردانەوە دیرێد کە لە سنوورەیل هەرێم رەد کەێد، وەو شیوە کە ئەوروپا زیاتر پشتی وە نەفت کورد بەسایە لە دویای لەشکرکیشی رووسیا ئەرا ئۆکرانیا.

لە راپۆرتەگە هەڵوێست ئەمریکا تا ئیسە وە "تەماشاکەر" دیاری کریایە ئەرا هەردوگ هەڵکشان ناوەین کورد و دەستدرویژی ئیران.  وتیش: هاتێ واشنتۆن هویر بکەێد کە ئەو گیچەڵەیلە کاروبار ناوخوەیی کوردن، بەڵام یە هەڵەس.

لە راپۆرتەگە دەرکەفتیە کە هەرێم کوردستان توانای بەرگەگردن خوەی نیشاندایە، بەڵام سنووریگ ئەرا ئەوە هەس، وتیش: داڕمیان تەواوەتی ئابووری هەرێم دویاجار ناچاری کەێد خوەی بەێدە دەس  ئیران.

 ئەراوە لە راپۆرتەگە داوا لە ئەمەریکا کەێد ریگری لەوە بکەێد وە ناوەینگیری ناکۆکی ناوەین کورد ئەرا یەکخستن رزەیل کورد لە بەغدا و مقیەتیکردن حکومڕانی سەروەخوەی هەرێم و گلەوداین شایستەیی بودجەی خوەی و مافی  ئەرا کێبڕکێی هەڵوژاردن لە ناوچە دابڕیایەیل جویر کەرکوک.

 لە ڕاپۆرتە ئەمریکییەگە باس ئەوە کرد کە ئەگەر واشنتۆن جدی بوود لە مقیەتیکردن بەرژەوەنیەیلی، توەنێد وە قەناعەتهاوردن وە یەکێتی دەسوەپی بکەێد، کە خاسترین ئومیدی پێچەوانەکردن رەوش داوەزیانیە، وە چارەسەرکردن قەیران ناوخوەی، نەک وە پەنابردن ئەرا ئیران، کە راپۆرتەگە وە "رەفتاریگ خوەی ویرانکەر" باسی کردیە.

هەرچەن لە راپۆرتەگە دەسنشان ئەوە کریایە کە یەکێتی رەنج دەێد ئەرا هاوتاکردن ئەو باڵادەسییە سیاسییە کە لەلای پارتی دیموکراتی کوردستان بەهرەمەنە، بەڵام لە درویژەی قسەیلی وتیە: لە خاسترین سیناریۆ ئەو حزبە توەنێد گرەو لەبان خاوکردن سەرهەڵدان ڕکابەرەگەی بکەێد، بەڵام لە خراوترین سیناریۆ، هاوپەیمانیی وەرد ئیران وە رخبەر دانریەێد، کە بازیکردنە وە چارەنویس حزبەگە و سلێمانی وەخود شیوە.

دویەم: لە راپۆرتەگە هاتیە، ئەمەریکا توەنێد ناوەینگیری خوەی لەبان یەدەگ غاز لە کوردستان خەسەو بکەێد، هاتێ یەیش بوودو مدوو چارەسەرکردن ئەو کەمی جەهانییە وە ماوەی درویژیگ، لە خود وەختەگە پاڵپشتی ئابووری هەرێم کوردستان بکەێد، وتیش: پارتی دیموکراتی کوردستان شەرعیەت سیاسی و دەستووریی بەهرەمەنە تا پاڵ ئی کەرتە وەرەو نوا بنەێد و کیشانن بەرهەمهاوردن، بەڵام پشتدەسەی غاز وە شیوەیگ سەرەکی هانە ئەو ناوچەیلە  کە کەفتنە ژیر دەس یەکێتی نیشتمانی کوردستان.

وتیش: واشنتۆن توەنێد هاندەر گفتوگۆ بوود ئەرا گەشەکردن ئی کێڵگە غازیەیلە و مسۆگەرکردن بەشداریکردن کوردستان لەو چشتە کە ئاژانس ناودەوڵەتی وزە وە "سەردەم تەڵایی" غاز سروشتی دادەی قەڵەم.

لە کۆتایی راپۆرتەگە وتیە: کە لە ری ئی بەشداریکردنە لە رەفتارکردن توەنیەێد خاڵ دەسکردن وەرەو یەکلاییکردنیگ فراوانتر دابین بکریەێد، لە وەختیگ یەکێتی وەرپرسایەتی خەێدە گەردن پارتی ئەرا سوودمەنبوین لە داهاتەیل و ئەوەگ سلێمانی وە بەراورد وەرد پارێزگارەیل ترەک دویاکەفتیە، ئی دەسپیچگە لاوازە هەناێ تیکچگن شار سلێمانی رەنگدانەوەی تێکچگن یەکێتی بوود.