سێ دەسەڵات عراق ری لە "چوارەم" تەنگەو کەن بەغدایش کەفتیەسە نوا
وەگورەی راپۆرتیگ کۆمەڵەگە، کە ئاژانس شەفەق نیوز دیەسەی، لەی ناوە زیایبوین فرەوان بڕیار دادوەری، فەرمان دەسگیرکردن، و فەرمان غیابی دژوە رووژنامەنویسەیل، وەگورەی ئەو یاسایایلە کە لە سەردەی دیکتاتۆر وەرین ئەرایان مەنیەسەو، کە سیستەم دادوەری عراق کەێدە یەکیگ لەو دەزگایلە کە پشتگیری لە دادگاییکردن رووژنامەنویسەیل کەێد، وە سیوەیگ بیوینە.
وەگورەی راپۆرت کۆمەڵەی وەرگریکردن لە ئازادی رووژنامەگەری لە عراق، پێشێلکارییەیل نشانەن ئەرا میتۆدۆلۆژیای شەڕانگێزانە کە دەسەڵاتدارەیل وەکار تیارن، وەشیوەیگ ئاشکرا، جاروباریش لەلایەن لایەنە سیاسییەیل و کەسەیل کاریگەرەو، بە جیوەجیکردن وەشوینکەفتن یاسایی ئەرا بیدەنگکردن رووژنامەنویسەیل، جاروباریش وە گاڵداین لایەنەیل ئەمنی ئەرا وەشوینکەفتن رووژنامەنویسەیل لە جادەیل و ریگریکردن لە وینەگردنیان، جویر ئەوەگ لە بەسرە رویدا لە ژیر فەرمان وەرپرس پولیس پارێزگاگە.
لە ڕاپۆرت ساڵانەی کۆمەڵەگە هاتگە، “لە ناو ئەو پێشێلکارییە نووەیلە کە عراق لە روی ئازادی کار رووژنامەوانییەو وەخوی دیە، دەسەڵاتدارەیل عراق گشت شیوەیل یاسایی و دەستوورییەیل پێشێل کردنە، و شمارەیگ ماڵپەڕ هەواڵ ئەلیکترۆنی، گروپ یا پەیجەیلیان لە سایتەیل سۆشیال میدیا بلۆک کردنە، وە شیوەیگ ژیروەژیر و بیدەنگ، وەبی ئەوەگ هویچ دەزگایگ حکومی، یا هویچ لایەنیگ ترەک ئاشکرای ئەو کارە بکەێد”.
لەو ماوە کە رووماڵی کردگە، راپۆرتەگە بڕیگ پێشێلکاریی بەڵگە کردگە کە رەسیەسە (٣٣٣) سەرپیچی، کە لە دەسگیرکردن و بەندیکردن و زەخمدارکردن بەشەو کریاتە، هەمیش هەڵکوتان وەبان ماڵ رووژنامەنویسەیل و بارەگایل ڕاگەیانن و دەسدرویژی و دەسوەشانن و ریگریکردن لە کار، و توومارکردن سکاڵای یاسایی.
وەگورەی راپۆرت کۆمەڵەگە، ئی پێشێلکارییەیلە بریتی بوین لە ٥٣ بەندیکردن و دەسگیرکردن و ٦ زەخمدارکردن، و ١٢ پەلامار چەکداری، بیجگە لە ٢٣٢ نواگیریکردن و دەسوەشانن، یەیش بیجگە لەوە ٢٢ سکاڵای یاسایی لەبان رووژنامەنویسەیل توومار کریاس، و هەشت شیوەی جیاجیای ترەک.
لە ناو ئەو چەودیاریکردنە کە لە ماوەی چەن مانگ گوزەشتە لەلایەن کۆمەڵە ئەنجامدرایاس، مانگ نیسان گوزەشتە فرەترین سەرپێچی توومار کردگە وە (57) سەرپیچیکردن، ئیجا لە مانگ ئاب گوزەشتە وە (47) سەرپیچیکردن، لە بڕ گشتی لە ماوەی ساڵەگە بەغداد پلەی یەکەم لەو شارەیلە هاورد کە فرەترین سەرپێچی وەرانەور رووژنامەنویسەیل لەناویان بویە وە (66) حاڵەت، ئیجا هەولێر (64) حاڵەت، ئمجا بەسرە (54) حاڵەت.
لەسەر بنەمای ئەوانەگ لەبان، کۆمەڵەی وەرگریکردن لە ئازادی رووژنامەگەری لە عراق تەمەی خوەی پیشکەش وە ئەنجومەن نوێنەرەیل و ریخریاگە ناودەوڵەتییەیل پەیوەندیدار وە ماف مرۆڤ، و ئازادی رادەربڕین، و رووژنامەگەری کرد، لەوانە:
- زنیەوکردن دادگای راگەیانن و بڵاوکردن کە وەگورەی تەمەیل UPR دامەزریاس کە لە ساڵ 2017 لەلایەن ئەنجومەن باڵای دادوەرییەو وەسنگ نەوین یاسایگ ئەرل هەڵوەشیاوە.
- دادگایل پابەندن وە تەمەیل ئەنجومەن دادوەری لە بڵاوکردن باوەتەیل، و وە تاوان نەزانن.
- ئەنجومەن نوێنەرەیل ئەرکەیل خوەی لە مقیتیکردن چاکسازی لە سیستەم یاسایی کە ئازادی کار رووژنامەوانی کەێد، و پەسەنکردن یاسایگ دادپەروەرانە ئەرا ماف وەدەسکەفتن زانیاری، و یاسایگ لەبان فرەیی سەندیکا و فیدراسیۆنەیل جیوەجی کەێد.
- سەرۆک حکومەت و فەرماندەی گشتی هیزە چەکدارەیل پەیمانەیلی ئەرا مقیەتیکردن رووژنامەنویسەیل لە ستەم و تونوتیژیی دەزگا ئەمنییەیل جیوەجی کەێد، پرسیارکردن لە سەرچەوەی فەرماندە ئۆپەراسیۆنەیل و پولیسەیل کەن کە دەسدرویژی لە رووژنامەنویسەیل کەن، و واز لە پەیمان بی جیوەجیکردن بارن.
- گووشەگیرکردن دەسەڵات ڕاگەیانن و پەیوەندییەیل لە بڕیار مەزاج و مەزاج سیاسی، و دویرخستنی لە سیستەم سەرکوتکردن کە دەسەڵات وەکاری تیەرێد.
- کۆمیسیۆن ئەرکەیل خوەی لە قایمکردن ڕۆڵ رووژنامەگەری و دامەزراوە میدیاییە سەروەخوەیەیل، و وسانن چەسپیان سەرپەرشتیکردن وەبان میدیا جیوەجی کەێد.
- کار جددی ئەرا کۆتاییهاوردن وە بی سزایی لە تاوانەیل وەرانەور رووژنامەنویسەیل, و ئاشکراکردن ئەو لایەن و کەسایەتیەیلە کە تیرۆر و بیسەروشوینکردن و رفانن وەرانەور رووژنامەنویسەیل ئەنجام دەن.
- وازکردن لێکۆڵینەوە ئەرا بلۆککردن نایاسایی دەزگایل هەواڵ یا ماڵپەڕەیل، و پرسیارکردن لەو کەسەیل وە لایەنەیلە کە هانە پشتی.
