سیگار کیشان لە عراق.. مەلیۆنا دۆلار و یاسای وەکەنار نریای

ئەحمەد سەدام، شارەزای ئابووری ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: “گیچەڵ ئی بەرهەمە ئەوەسە کە دەزگایل حکومەت کۆنترۆڵی نیەکەن، چوینکە بڕ فرەیگ لەو بەرهەمە لە ری فرووشگا نافەرمییەیل تیەنە ناوەو، و باج گومرگی نیەچوودە خەزێنەی دەوڵەت”.

 دووپاتیش کرد کە "رەوش ئیسە لەوەر جیوەجیکردن باج گومرگی زیان ئەرا ئابوور دیرێد، و خود چشتەگەیش لە زیانە تەندروسیەیل وە کۆمەڵگا گونجێد چوینکە ئی بەرهەمەیلە نیەچنە ژیر ستانداردکردن و کۆنتڕۆڵ کوالیتی".

 ٣ هووکار دەروینی ئەرا سیگار کیشان 

 پسپۆر پزیشکی دەروینی، دکتۆر بەتول عیسا، باس ئەوە کرد کە “سیگار کیشان هووکار دەروینی دیرێد بەشیگی پەیوەندی وە پەروەردەکردن و پەروەردەکردن زاڕوو دیرێد  لە داڵگبوین تا تەمەن یەک ساڵ، کە ئی ماوە کاریگەری لەبان ئەو مناڵە دیرێد لە روی تیرکردن ئارەزووە زەفتکریایلی و یەیش تەنیا وە جگارەکیشان سنووردار نییە." "کە رەسێدە مەی نووشین، و وەکارهاوردن ماددە هووشبەرەیل و تەنانەت چاخبوینیش گرێدەو."

عیسا ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وتیش: بابەت دوسەم چوودەو ئەرا رەگ و بنچینەی ئایمەگە و هوکارە میراتیەیل جگارەکیشان یا ئالوودەبوین، سێیەمیش چەوبڕین مناڵە لە باوکی جگارەکیشی یا هەر کارەکتەریگ کە لە تەمەن گەنجیی دوینێد و لەناو مەغزی چەسپیایە، وە هەناێ گەورە بوود خوازێد چەو لەلی بووڕێد وجویر ئەو بکەێد”.

مەترسییە مەرگبارەیل تەندروسی

دکتۆر عەلی ئەبو تحین، راویژکار پزشکی خیزانی، دووپات کەێد کە "جگارەکیشان وە گشت جویرەیلی مەترسییگ مەرگبارە و رییگ سەرەکییە ئەرا مردن و بیماری، کە ساڵانە زیاتر لە 8 ملیۆن کەس لە جەهان وە جگارە مرن".

 ئەبو تحین ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئاشکرا کەێد کە “سیگار کیشان رییگ راستەخۆ و ناڕاستەوخۆس ئەرا فرە جویر شێرپەنجەی ئەندامەیل هەناسەدان لە لویلەیل هەناسە و سویەگان و قوڕگ و شێرپەنجەی کۆئەندام هەرس لە گەیە و ریخەلوو و قۆڵۆن و میزڵدان، ببماریەیل دڵ،  حەساسیە، گیچەڵ پووس دەم و دگان، تەنگەهەناسە و تەنانەت توانای سێکسی و مناڵبوین ئەرا ژن و پیاو و بڕیگ ترەکیش.”

 وتیش "گیچەڵ جگارەکیشان تەنیا لەخوەی سنوردار نییە، بەڵکم ئەو کەسەیلیش مە لەنزیکەو دانیشن (جگارەکیش دەس دوو)، و مناڵەیل و ژنەیل دووگیان فرەترین زیان لەلیان کەفێد تا تویشی ئی جویرە جگارەکیشانە تیەن".

دیاری کەێد کە “جگارە و قلیان و سیگار ئەلیکترۆنی گشتیان زیانبەخشن، زیانەیلیش بڕ و کوالێتی دویکەڵ و ماوەی جگارەکیشان خوازن و تا زویتر جگەرەکیشان زیانەیلی فرەترەو بوود”.

 لە قسەیلی وتیش"وەگەرد یەیش  هیمان جگارەکیشان وە شیویگ فراوان لە عراق بڵاو بویەسەو، وە مدوو موفتیی و نەویین کۆنترۆڵ سادە لەبانی، یەیش ییجگە نەوین بەرنامەی راسیگ دژوە جگارەکیشان، تەنانەت ئەگەر یاسایش لەبانی دەرچوێد". "

 یاسای دژە جگارەکیشان 

بوی باوەتە عەلی تمیمی شارەزای یاسایی ئویشێد “یاسای دژوە جگارەکیشان شمارە ١٩ی ساڵ ٢٠١٢، ٢١ ماددە لەناوی بوی، و تایبەتمەندی ئەرا جگارەکیشان و و جگارەکیشەیل و ریژەی نیکۆتین لەناوی بوی”.

تمیمی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئویشێدیش “ئی یاسا جگارەکیشان لە شوینە گشتییەیل قەیەغە کردیە، و شوینیگ تایبەت ئەرا جگارەکیشان لە وەزارەت و دامودەزگایل خوازێد، و غەرامەی دارایی لەبان خەڵک و فرووشگایل چەسپانوێد وە بڕ ٥٠ ملیۆن دینار، هەرلیوا لەبان هاوردەکردنیش کۆمپانیایل و تەنانەت لە دەزگایل ڕاگەیانن کە بانگەشە ئەرا سیگار کەن”.

وتیش: "ئی یاسا شەپوولیگ گەورە لەلی کەفتەو هەنای لەو مەوقەگ دەرچگ، چوینکە عراق شمارەی جگارەکیش فرەیگ دیرێد، و بەشیگ لە جگارەکیشەیل رووژانە ٣ تا ٦ پاکەت کیشن، ئەراوە ئەستەمە یاساگە وەو شیوە جیوەجی بکریەێد". 

 ئەو پسپۆڕ یاساییە نووڕێد کە “یاسای نواگیری جگارەکیشان  راسەوکردن و جیوەجیکردن پلەپلەیگ خوازێد لە جیوەجیکردن، لەکاتی ئەو وڵاتەیل ترەک، وە دەسکردن وە رووشنهویرکردن لە خوەنەواری و لە مەکتەو و کۆلێژ و زانکۆیل، هەمیش لە ری ڕاگەیانن و وتار ئایینی  رووژنامەیل، و ئیجا چەسپیان غەرامەی بویچگ لەناو جادەیل” و هوریدە هویردە ئەوە بکەن.”

دووپاتیش کرد کە “جیوەجیکردن ئی یاسا لەی وەختڵ نزیکە لە مەحاڵ، چوینکە وڵات لە بنەڕەتەو وەدەس رەوش سەختیگ ناڵێد، و بڵاوبوین ماددە هووشبەرەیل و تاوانەیل هەس، ئەراوە یاسای نواگیریکردن جگارەکیشان گورج نییە، و تا ئیسە لەبان کەسیگ جیوەجی نەکریایە.”