دكتاتۆریهت و پرووسهیل تهسفیركردن
یاجهبههیل جهنگ شههید كریا لهوهخت رووژگارهیل جهنگ ناونى عراق – ئیران لهبهش پهنجوێن ، سهدهى 20 قهیریگ رویداگ و كارهسات ئنسانى گردویگه خوهى ، لهناونى دو جهنگ جههانى مردن ملیۆنهها كهس لهلى كهفتهوه ، وهل ئهوهیشا نسانیهت ئهرا یهكمجار لهتاریخ چهك نهوهوى هاورده كار و ئهوه بوى كوردستان كهفته وهر ئهو چهك كیمیاویه.
لهباوهت جهنگهیل ههرێمى و ناوخوهییش ، كهمتر نهوى لهو جهنگهیل خویناوى جههانیه ، ك زهرهدهیلى زیاتر بوى لهقوربانیهیل جهنگ جههانى ، بیگومان لهلایهن حكوومهتهیل یهك لهشوون یهك عراق گشت چهكهیل هاوریا كار و تهنانهت چهك كیمیاوییش دژ وهمللهت كورد ك بویه سهبهب ویرانكردن ههزارهها ئاوایهیل كوردنشین لهبهشیگ لهى عراقه . وهلى لهباوهت پرووسهیل تهسفیر دژ وه كوردهیل فهیلى تویهنیم بویشیم پرووسهیلیگ بوى له ئهنفال وهلى وهشیوهیل تر.
دهسڵات دكتاتۆرى وه پرووسهیلیگ وهحشیانه دهسكرده تهسفیركردن ههزارهها له كوردهیل فهیلى وهرهو دهیشت عراق له شهوهیل تیهریك و لهههمان وهخت وهگوورهى بڕیارهیلیگ ك وهمهیل خوهى ئهو بڕیار یا قهرارهیله دهركردیاگ وهبى ئهوهك پشت وههویچ قانوونیگ بووهسیگ و دویر بوى له ئنسانیهتهوه ، ئمجا ئهوه بوى ك رژیم دهسڵاتدار كوردهیل فهیلى خسته بان مهرزهیل عراق – ئیران لهژیر رهحمهت مهزرهعهیگ له مین یا لوغم و زوڵم و خوسهو كینهت ، ك دویاى ئهوهك ههرچى بهڵگهیل رهسمیه داشتن ك ئسپات عراقیهتیان كرد جویر شوناسنامهو شایهت جنسیهو دهفتهر خزمهت عهسكهرى گشتى لهلیان زهفت كریاو ڕوڵهیلیانیش گشتیان خزمهت عهسكهرى ئهنجام دان و شههیدهیل فرهیگیش دان لهوهر خاتر عراق.
پرووسهیل تهسفیركردن و كووچ وهپیكردن زوورمى وه مهیل یا ڕهغبهت خود حكوومهت بوى ، جار لهیوا بوى چهن كهسیگ لهخیزانیگ تهسفیر كریاو ئهو باقى ئهندامهیل خیزانهگه مهندن ، جویر تهسفیركردن باوگ وهتهنیاو مهندنهوهى دایگ و مناڵهیلى ، یا تهسفیركردن ژن و مناڵ وهبى باوگ ، یا برا لهبرا دویرهو خریا ، ئمجا ئایا بووگ خیزانیگ سهر وه دو دهوڵهت بوود؟
دهوڵهت عراق لهیوا خیزانهیل عراقى چویچان ، تا ڕادهیگ ناچار بهعزیگ لهپیاوهیل كرد ژنهیلیان تهڵاق بیهن وهرانوهر وهبڕیگ پویل ، چوینكه وتیاگ ژنهیلیان تهبهعیهن ، ك ئهویش وهگوورهى ئهوهك عهسكهرى بویاتاگ 6 ههزار دینار و ئهوهكیش مهدهنى بویاتاگ 4 ههزار دینار وهپى دیاگ تا ژنهگهى تهڵاق بیهیگ ، یهیش لهوهختیگ ك دیناریگ عراقى چهنه سێ دۆلار ئهمریكى بوى . بیجگه ئهوهیش ناچار ژن شویداریش كردیاگ واز لهشویهگهى باریگ لهوهر ئهوهك تهبهعیهو داوا لهژنهگهى كردیان تهڵاق لهلى بسینیگ ، ئمجا ئایا ئى جووره ناههقییگ وه ئنسانیهت كریهیگ وهى جووره كینهتهوه لهلایهن حكوومهتیگهوه ك ههمیشه وهناو ئنسانیهت و دادپهروهى یا عهداڵهتهوه قسه كردیاگ.
پرووسهیل تهسفیر حاڵهتهیلیگ ناخوهش و دڵتهزن لهلى كهفتهوه ، خیزانهیلیگ بوین دوجار تهسفیر كریان ، چوینكه لهوهخت جهنگ ناونى عراق و ئیران بهعزیگ لهشوونهیل ئیرانى كهفتیانه ژیر دهسڵات هیزهیل عراقى ، لهو شوونهیلیشه جویر مهران و دههلهران و ئیلام لهوهختیگ حكوومهت عراق ئهو خیزانهیله تهسفیر كرد لهو ناوچهیله نیشتهجى بوین ، ئمجا دوباره وهختى ئهو شوونهیله كهفتیانه ژیر دهسڵات هیز عراقى یهخسیر خیزانهیل مهدهنى كردیان و جاریگتر تهسفیریان كردیان وهرهو ئیران.
لهحاڵهتهیل تر ئهڵڵاجهوى ئهوهسه ، ك كابرایگ لهساڵ (1924) لهشار خانهقى هاتهسه دونیاو خزمهت عهسكهرى لهسهردهم مهلهكى تهواو كردگهو برایگیش دیریگ شههید وهپلهى نهقیب لهسوپاى عراقى و بجگه ئهوهیش شوناسنامهى عراقى و شایهت جنسیهیش داشتنه ، وهلى دهسڵات رژیم هویچ ئههمیهتیگ وهو بهڵگهیله نهیاگهو تهسفیریان كردگه . ئى جووره حاڵهتهیلیگ وهلاى حكوومهت دكتاتۆرهوه ئهڵڵاجهوى نهوى ، چوینكه ههزارهها حاڵهتهیل تر پڕ لهكارهسات ئهنجام داگهو چارهنویس كهسهیل فرهیگیش نادیار كردگهو لهوانهیش ههزارهها جایهڵ جوان فهیلى ك تائیسهیش بى سهرو شوونن.