هوشداری لە ریژەی بەرز تەکان کاربۆن کە لە ئەنجام ئاگرکەفتن لە دارستانەیل لە جەهان دروس بوود

راپۆرتەگە کە لەلایەن تیمیگ زانستی ناودەوڵەتی فرە پسپۆڕییەو ئامادەکریاس، باس ئەوە کرد کە دەردان گاز ژەهراوی لە ئاگرکەفتن لە دارستانەیل باکوور کەنەدا زیاتر لە ٩ ئەوەنە زیاترە لە بڕ دوو دەیەی گوزەشتە، هەروەها بەشداری کردووە نزیکەی چارەکێک لە دەردانی گازی ژەهراوی جیهانی.

 لە راپۆرتەگە باس ئەوەیش کریاس کە “زیایبوین ئەگەر ئاگرکەفتن لە دارستانەیل لەوەر ئاڵشتبوین کەشوهەوا نیگەرانییگ زاق و دیارە وەرد بەرزەوبوین پلەی گەرمی جەهان، تونی هشکەساڵی و کەشوهەوای گونجیاگ ئەرا ئاگر زیای کەێد، یەیش بوودە ندوو کەمەوبوین تەڕی لە درەختەیل بان زەوی و ئامادەکردن دارستانەیل ئەرا ئاگر تیژ”.

ئاگرکەفتن بیوینە لە کەنەدا و بەشیگ لە ئەمازۆن لە ساڵ گوزەشتە لەلای کەمەو سێ ئەوەنە زیاتر ئەگەر ئەوە بویە کە لەوەر ئاڵشتبوین کەشوهەواو روی بەێد، و بەشداربویە لە بەرزەوبوین ئاست دەردان دویەم ئۆکسید کاربۆن لەوەرسزیان لە جەهان.

 راپۆرتەگە باس رەوش  هیزگردن ئاگر سەختیگ  لە  ساڵەیل ٢٠٢٣-٢٠٢٤ و مدووەیلی ئاشکرا کەێد و هەڵسەنگاندن ئەرا رویداوەیل کریەێد یا نە، هەمیش هەڵسەنگاندن ئەوە کەێد کە چوین رخ رویداوە هاوشیوەیل لە بانان ئاڵشت بوود، لەژیر سیناریۆی جیاوازی ئاڵشتبوین کەشوهەوا.

لە راپۆرتەگە هاتگە کە وەرز ئاگرکەفتن لە ساڤانا ئەفریقا ئارام بویە، ئەگەرنە وەرزی ئاگرکەفتن شمارەی پەیمانەیی نوو لە دەردان دویەم ئۆکسید کاربۆن لە جەهان توومار کرد.

ئاگرەیل لە کەنەدا بیجگە لە بەرهەمهاوردن گاز دویەم ئۆکسید کاربۆن وە شیوەیگ وەرچەو، بویە مدوو ئەوە کە زیاتر لە ٢٣٠ هەزار کەس دەربچن و هەشت کارمەن ئاگرکوشانەوەیش لەدەس بیەن، هەمیش شمارەیگ نائاسایی ئاگرکەفتن لە بەشەیل باکوور ئەمریکای باشوور وە تایبەت لە ویلایەت ئەمازۆن بەڕازیل و ناوچەیل هاوسای بۆلیڤیا، پیرۆ و ڤەنزوێلا نووڕیاس، کە لە ئەنجام یەکیگ لە "خراوترین هەڵسەنگاندن کوالیتی وا لەبان هەسارەگە بویە".

 لە شوینەیل ترەک جەهان، تاکە ئاگرە کویەیل کە وە تونی سزیا و زویوەزوی لە شیلی و هاوای و یۆنان بڵاوبویە، بویە مدوو مردن سەدان کەس و کاریگەریی گەورەی لەبان مەردم و ئابووری و ژینگە بویە.

بیجگە لە ئاڵشتبوین کەشوهەوا، هیزگردن ئاگر لەوەر چەن مدوویگ جویر کارەیل مەردم، ئاڵشتکاری لە وەکارهاوردن زەوی و ئاڵشتبوین ژینگە، هیزگردن ئاگر لە دارستانەیل جەهان تا تیەێد باوەو بوود و رویداوە تونەیل لە ناوچەیلیگ جویر ئوسترالیا، خوەرئاوای ئەمریکا، سیبیریا، ئەوروپا و ئەمریکای باشوور رویدەن.

لەناو رویداوە دیارەیل؛ ئاگر دارسانەیل لە (تاوسان سیا) لە ئوسترالیا ناوەین ساڵەیل 2019 و2020، و دوو وەرز ئاگر دارسانەیل لە ساڵەیل 2020 و2021 لە خوەرئاوای ئەمریکا، و ئاگرەیل بیوینە لە ساڵەیل 2023 و2024 لە کەنەدا و بەشەیلیگ لە ئەمریکای باشوور.

لە ساڵ 1990ەو تا ئیسە، ئاگر دارسانەیل بویەسە مدوو کوشیان ١٨ کەس وەشیوەی راستەخۆ، هەرچەن شمارە راسیەگە گەورەترە.

دکتۆر جۆنز وت: نزیکەی دە ساڵ دەردان کاربۆن لە ئاگر دارسانەیل لە یەک وەرز کە ەڵ زیاتر لە ٢ ملیار تەن دویەم ئۆکسید کاربۆن مەزەنە کریەێد تەنیا لە کەنەدا توومارکریا، یەیش بویە مدوو زیایبوین چڕی دویەم ئۆکسید کاربۆن لە بەرگەهەوا و توندبوین گەرمبوینی جەهان.

ئەرا وەرز ٢٠٢٤-٢٠٢٥، مەزەنەی وەردەوامی ئەگەر کەشوهەوای سویەر گەرم و هشک و زریاناوی کەن لە بەشیگ لە ئەمریکای باکوور و باشوور، کە هاتێ رەوشیگ سەخت ئەرا هیزگردن ئاگر دارسانەیل لە کالیفۆرنیا، ئەلبێرتای و کۆلۆرادۆ دروس بکەێد.