وه‌ت و وێـژێــگ له‌باره‌ێ ئه‌ده‌بـیات فــۆلکــلـۆر : چه‌نێ له ده‌سڵاته‌یل فۆلکلۆر ئستفاده کردیمنه ؟!
2017-02-28T12:16:00+00:00
محمدجواد جلیلیان:
دویاێ جه‌رخێگ که ئڕا باس کردن له سه‌ر زوان و شیوه‌ێ نیوسان له دنیاێ مه‌جازی و ده‌روه‌چ «تلگرام » که‌فته‌وڕێ و به‌شه‌یلێگ له گه‌پ و نووڕگه‌ێ شاعره‌یل و نیوسه‌ره‌یل وڵات له‌باره‌ێ ئه‌و مژاره له شماره‌یل وه‌رین ده‌نگ ئازادی کووه‌و بیو ؛ یه‌ێ جار تر دنیاێ مه‌جازی بویه‌سه ده‌رفه‌تێگ ئڕاێ کووه‌و بیون جه‌رخێگ له زانایل و زامه‌ت کیشه‌یل فه‌رهه‌نگ کوردی تا له‌نوو خاون بیره‌یل نیشتمان له باوه‌ت مژاره‌یل ئه‌ده‌بی گه‌پ بێـیه‌ن و له نووڕگه‌یل یه‌ک به‌ش دار بوون . باوه‌ت جیاوازێگ که جارێ تر ئڕا گه‌پ دان دیاری بویه و ئه‌ندامه‌یل ئێ جه‌رخه له بانێ هـیورده‌و بـیونه ؛ "جایگا و کارگه‌ری فۆلکلـۆر له بان ئه‌ده‌بیات ئمڕوو کرماشان و ئیلام"ــه . ئه‌وڕێ به‌ر و ده‌س پێ که‌ر ئێ باس زانستییه له دنیاێ مه‌جازێ ، کاک مه‌یسه‌م خوڕانی بویه و دووسه‌یلێگ له شوون و ناوچه‌یل جیاواز له شییه‌و کردن ئێ گه‌په به‌شداری کردنه :
کاک رێوار ره‌حیمی نژاد کارناس زوان ناسی گه‌پ خوه‌ێ له‌باره‌ێ کارگه‌ری فـۆلکلـۆر له سه‌ر ئه‌ده‌بیات هاوچه‌رخ ؛ لـێوا ده‌س پێ که‌ێد :
هه‌ر ئه‌و جووره که گشت دووسه‌یل ئه‌ده‌بیاتی ئێ جه‌رخه زانن ، فۆلکلۆر و مەخسووسەن ئەدەبیات فۆلکلۆر لە شکڵ گرتن ئەده‌بیات ھەر وڵاتێگ رەوڵ فرە مۆھمێگ دێرێدن، ئەیزەن یە که وەختێگ ک ئەدەبیات کەم کەم شەخسییەت خوەێ پێا کەێدەن ؛ وە نەزەر رەسێدن مۆھمە کە ئەو ئەدەبیاتە بتویەنێدن خوەی لە دەس فۆلکلۆر درارێدن و وه‌رەو تەکامۆڵ و بلووق خوەی حه‌رەکەت بکەێدن .
ره‌حیمی نژاد نووڕگه‌ێ خوه‌ێ له‌باوه‌ت ده‌سڵات فۆلکلۆر له نووا چین ئه‌ده‌بیات ئمڕوو لێوا ئیوشێد :
"ئەدەبیات فۆلکلۆر" یانێ ئەو بەشە لە فۆلکلۆر که وە شکڵێگ نزیک یا ھاوتاێ ژانرەیل ناسیاگ ئەدەبی لە داوانەێ فۆلکلۆر وجوود دێرێدن، ھەرسەی لە لاێ فۆلکلۆریستەیلەو وە قیول ته‌رین و مۆھم ته‌رین بەش یا چین فۆلکلۆر وە حساو نیەتیەێدن (لان که‌م وە ئەندازەێ چین ئۆستوورەئی فۆلکلۆر) وەلی وەختێگ باس لە تەئسیر فۆلکلۆر لە سەر ئەدەبیات پێش تیەیدن وە راس ھیچ بەشێگ لە فۆلکلۆر وە ئەندازەێ ئەدەبیات نییە که بتویەنێدن لە بان ئەده‌بیات ھاوچەرخ تەئسیر داشتوودن. چوین ھەم جنس ئێ دو بەشە یەکێـگە،ھەم یە که لە فێشتر مەوردەیل ناسیاگ ئەدەبیات مەخسووسەن لە سەردەم وە وجوود ھاتنیێان ئەدەبیات مەکتووب زوان وە شکڵێگ ئدامەێ راسەوڕاس ئەدەبیات فۆلکلۆرە .
لە ناو فرە لە زوانەیل و ئەده‌بیاتەیل دنیا تاحەی لە سەردەمێگ که ئەدەبیات زوانێگ وە شکڵ کامڵ سەقام گرتێیە، فۆلکلۆریستەیل باس لە تەئسیر فۆلکلۆر لە بان فرە کارەیل ئەدبی کەن، وە عنوان مساڵ فرە جا باس کاریگەری ئلمانەیل فۆلکلۆر لە بان کارەیل شاعرەیل گەوراێگ وێنەێ شکسپیر و چاوسر لە ئەده‌بیات ئنگلیسی کریەێد، یا ئەیزەن باس لە کاریگەری ئەدەبیات فۆلکلۆر پڕتوان یوونان باستان لە بان شکڵ گرتن ئەده‌بیات یوونان لە قەڕنەیل یەکم و دوێیم وەرجلە میلاد کریەێدن
ئه‌لان ئەو چشتە که ئمڕوو لازمە که لە سەرێ گەپ بێریەێدن و قسیە بکریەێدن، یەسە ک ئایا ئەدەبیات نووپاێ ئیمە لە فۆلکلۆر وڵات خوەمان تەئسیر گرتێیە، ئستفادە کردێیە و لە ئیانە مۆھمتر یەسە ک ئێ ڕەوەندە خسارناسی بکریەێدن ک بتویەنێدن کوومەکێگ وە تەکامۆڵ و سەقام گرتن ئێ ئەدەبیات بکەێدن
کاک مه‌یسه‌م خوڕانێ جیا له یه که ناسین فۆلکلورهه‌ر وڵاتێگ و گرده‌و کردن و مه‌کتووب کردنێ ؛ یه‌ێ "هه‌وه‌جه‌ێ تایبه‌تی" زانـێــد و هه‌ر له‌ێ باوه‌ته وه رێگاێ بازئافه‌رینی ئڕاێ ئبوور و ره‌سین وه ئافراندن به‌رهه‌مه‌یل نوو ئاماژی که‌ێد ؛ وه‌ل چه‌ن گله پرسێار سه‌ره‌کی و به‌نرخ له نووا بردن ئێ باس شیرینه به‌شداری که‌ێد ؛ پرسێاره‌یل پڕباێه‌خێگ که هه‌رکامێیان مدوو خاسێگن ئڕا یه که زانستی تر وه ئێ مژاره بنووڕیمن :
ئیمە چەنێ تـویەنسیمنە لە خەزێنەی بن دار فۆڵک خوەمانە گردەو بکەیم و چەنێگ لەلێ مەکتووب بویە ک بڕەسێدە دەس نویسەر و بەردەنگ ک وە ئنوان پایە ئستفادە لەلێ بکەید ؟؟
وە دویای ئیە بایمنەو ئڕا سەر ئێ باسه ک ئەدەبیات ئیمە چەنێ تۊەنسیە لە فۆلکلۆر خوەمان ئستفادە بکەید ؟؟
وە ئەسڵ ئڕا چە بایە یەی نویسەر بنچینەی ئەدەبی خوەی بناسێد ؟؟
(جی وه‌تـنه که به‌ڕیز خوڕانی له ناو ئێ وتاره مه‌به‌ست خوه‌ێ له "بازئافه‌رینی" ؛ کتاوه‌یلێگ جوور مورتزا حاته‌می زانـێد که ئڕا مناڵان ئه‌نجام داس یا کتاوه‌یلێگ که داوود غه‌فارزادگان له سه‌ر متوون کیونه‌ێ فارسی وه په‌رتخ ره‌سانێیه .)
به‌ڕێز ژیار جه‌هانفه‌رد باس خوه‌ێ وه گه‌رد شییه‌و کردن و جوواو دان وه ئێ پرسێاره‌یله شرووه‌ێد که :
وە داخەو هەتا ئیسە، ئەدەبیات فۆلکلۆر ئێ ناوچە وەگشت کووەونەکریایە، دەستەبەندی نەبویە و له سەریشێ کەم کار کریایە.
هەرچەن ئێ کارە کەم کریایە وەلێ، کاریگەری فۆلکلۆر له سەر شێعر شاعرەیل ئێ دو دەهە - ک توانیم جور جمشت ئەدەبی کوردی کەڵهوڕی ناویان بوەیمن - خاس دیارییە، ئێ کاریگەریە هەم بار پۆزتیڤ و هەمیش نێگاتیڤ داشتێیە.
لە ناو شێعر شاعرەیل کڵاسیک دەهەێ ئەوەڵ ئێ جمشته وەخاسی دیارە ک فۆلکلۆر وە شێوەێ لاوازێگ نووژەنەوکردنە، وەلێ له چین دوێم و وەتایبەت شاعرەیل نووخواز، خاستر له ئلمانەیل فۆلکلۆر و فەرهەنگی ئیسفاده کردنە. ئەدەبیات فۆلکلۆر له سەر بڕێگ له شێعر شاعرەیل له حەد کارگەری رەێ بویە، یانێ پساێ دژەنەێ فۆلکلۆرەو کەن. له هەر بارێگەو بویشیمن ئەدەبیات ئمڕوو وامدار فۆلکلۆرە وەتایبەت ئه‌ده‌بیات کڵاسیک ئێ دو دەهە ؛ چ له بار هەجایی وەتن، چ له بار ناوەڕووک و...
ره‌حیمی نژاد ، ئاماژه‌ێگ وه نووڕگه‌ێ به‌ڕیز خوڕانی له‌باره‌ێ بازئافرینی که‌ێد و له باوه‌ت چه‌ن و چیون ئستفاده له ئه‌ده‌بیات فۆلکلور له جمشت دو ده‌هه‌ێ وه‌رین ؛ تا حه‌دێگ وه‌ل نووڕگه‌ێ به‌ڕێز جه‌هانفه‌رد هاوڕێیه و ئدامه ده‌ێد :
وە نەزەر من قه‌رار نییە ئیمە فۆلکلۆر ئڕاێ یە جەم بکەیمن و مەکتووبێ بکەیمن ک شاعەر و نویسەر ئیمە باێـدن ئەوە بخوەنێدن و لەێ نوو بازئافەرینی بکەێـدن!
فۆلکلۆر خوەێ وەرجڵە جەم کردن و مەکتووب کردن رەوڵ ئامووزشی خوەێ وە جا ھاوردێیە. لە باس کردن لە نەخش یان رەوڵ فۆلکلۆر، فۆلکلۆریستەیل باوەڕێیان یەسە ک یەکێگ لە رەوڵەیل مۆھم فۆلکلۆر تەربییه‌ت و ئامووزشە، ئەو شاعر یا داستان نویس یا ... لە مناڵیا خوەێ لە داوانەێ فۆلکلۆر خوەێ ئامووزش کافی دییە (ھەرسەێ خوەنین و متاڵعەێ فۆلکلۆر دید گەوراترەکێگ و وازترەکێگ دەێدن وە پێ) ئه‌مان ھەدەف لە خوەنین و متاڵعەێ فۆلکلۆر بازئافەرینی نییە!
فۆلکلۆر خوەێ وە پێ ئویشن "ئەڕابەی زه‌ێـنێ تێفکرین نەسڵەیل پەیاپەێ تاریخ جامعە" خوەێ حه‌رەکەت کەێـدن و وه‌رەو نووا چوودن. لە فرە جا تاحەی دێریمن فرە لە شاعرەیل و نویسەرەیل ناخوداگاه زێەنێیان لە خزمەت فۆلکلۆر قرار گرێدن و عەمه‌ڵەن بوودن وە ئەبزارێگ ئڕاێ دوارە ئافراندن فۆلکلۆر! ک یە کوومەکێگ وە ئەدەبیات نیەکەێدن! واتەێ مەیشوورێگ لە لاێ فۆلکلۆریستەیل ھەس ک ئویشێدن:
"فۆلکلۆر و ئه‌ده‌بیات ئلمانه‌یل سنه‌تی فه‌رهه‌نگ ئه‌ول یه‌کا تێکه‌ڵ که‌ن، تمه‌یل فره‌ێگ له ناو ئه‌ده‌بیات پێا بوون ک له فۆلکلۆر ئه‌و فه‌رهه‌نگا هێـز گرتنه؛ یانێ مووتیفه‌یل فۆلکلۆر ته‌بدیل بوون و تمه‌یل ئه‌ده‌بیات"
ئێ باسە دەقیقەن ھەر ئەو چشتەسە که کاک ژیار ئویشێدن فرە لە کارەیل ئیمە لە ئێ دو دەھە لە فۆلکلۆر تەئسیر گرتنە. ئه‌مان ئێ تەئسیرە دو روی دێرێدن، یانێ ھەم خاس، ھەم -نەویشیمن گەن- بویشیمن کەم ئستفادە!
یەێ زەمانێگ تا وەسەتەیل قەڕن بیسم فکر کردن فۆلکلۆر تەنیا ھن یەێ تەبەقەێ خاس لە مەردمە و یەێ ئمرێگ دێرێدن ک مەحدوودە، وەلی ئلان ئێ نەزەرە کەم تا کوت ھەوەز بویە، و ئویشن ته‌مام جامعە یەێ فۆلکلۆر خاسێگ دێرێدن ک ھەمیشە ھا وەلـێـانا .
ره‌حیمی نژاد ئیکه‌ش ئیوشید : یە کامڵەن دیارییە ک لە ھەر جمشتێگ لەواێ ئەدەبیات ئمڕوو ئیمە شکڵەیل خاس و فرەێـگ ھەس که تویەنن ھەر کامێیان وە جی خوەێیان باس لە لێیان بکریەێدن. ئمان ئەو چشتە که فێشتر مۆھمە کولییەت باسە. وە تەور کولی وەختـێگ تماشاێگ وە کارەیل ئێ چەن ساڵە ئەدەبیات کرماشان و ئیلام بکریەێدن فـێشتر کارەیل شەخسییەت خاس کوردی کرماشانی-ئیلامی دێرن ک پڕ دیارییە ک لە ئەو سەرمەخشە ک بایە لە فۆلکلۆر وڵات بگرتان، گرتنە. لە نموونەیل سه‌رکه‌فتێ کارەیل کڵاسیک ک بتوایدن ناو بویدن "ھە لە لام بوید، گومد کردم"، قەزەڵەیل "نەرمەواران" (وەسەر یەوە ک ئیمە لە فۆلکلۆر چشتێگ وە ناو قەزەڵ نەیریمن، ئمان ڕووح فۆلکلۆر تمەیل ھێز گرتێ لە مووتیفەیل فۆلکلۆر لە ناو ئەو قەزەڵەیل مەوج دەیدن) و ...یان لە کارەیل مودڕن یان شێعر نوو وە نەزەر رەسێدن وە سەر یەوە ک لە باوەت قاڵب و ساختارەو فرە ئەول چویزمان فۆلکلۆرا فەرخ دێرن وەلی وە شکڵێگ دیاری و بەرچاو لە ئلمانەیل و مووتیفەیل و ئایتمەیل فۆلکلۆر ئستفادە کردن، ک وە حەدێگ جوان لە ئەو بەشەیلە لە ساخت کارەگانێیان ئستفادە کریاس که وە راس حس جیا بوین لە فۆلکلۆر وە خوێنەر نییەن. دیاری ته‌رین نموونەیلێیان : "لەی شێعرە بێزارم ک شەمسییە"، "ڕووژ"، "گورانییەیل وا، ...
له ئدامه‌ێ باس فولکلور کاک مازیار نه‌زه‌ربه‌یگی ؛ وه ئێ شیوه له ناو گه‌پ ئه‌ندامه‌یل جه‌رخه به‌شداری که‌ێدن :
بتوام له‌ێ باوەتە نەزەرم بویشم ئڕاێ یە که لە دریژای گەپ دووسەیل بوود، خوەشم تێ گەپ موتیڤ یا تمەیل یا ئنگارەیلێ بێەم که ناو فولکلور ئیمە بێ هازەو بویە یا وە داخەوە لە به‌ێن چێیە، موتیفەیلێگ که باقی شاعێرەیل وە تایبەت کەسێگ جوور فردەوسی لە لێیان ئستفادە کردێە و ناو ئەدەبیات فارسی وە وەردەنگ رەسییە. ئیمە لە ئەدەبیات ئێ سەردەمە تەنانەت وشەگان وه بازێ مەفووم لە فۆلکلۆر گردیمە و باقی دی نایمەسە لا، ئێ فۆلکلۆریشە که ئستفادە کەیمن، گویەڕیاس، فارسی عەرەبیەو بویە، ئەو فۆلکلۆر ئورجینالە که تـویەنێ هەم دەسکەفت ئستووره‌ئی داشتوود و هەم پشته‌گری له فەرهەنگ و مەردم ناسی ئیمە بکەێد وە داخەوە فره بێ هازە، تەنانەت چمانێ ئیمە هە ئەو بەش غەنایی و دەم دەسی ئەدەبیات فۆلکلوۆر گردیمنە و باقی لە هیور بردیمنە، فولکلور ئیمە تـویەنسیاد وە دەسکەفت بێشتری بڕەسێ و کارگەری بێشترێ لە بان ئەدەبیات ئیمە داشتوود، تەنانەت گەپ ئەلان نیەم، ئیمە نووڕیمە ئەدەبیات دویس سیسەد ساڵەێ خوەمان و دوینیم جی فرە لە موتیفەیل تاریخی و چێشتەیلێگ که بویە خالیە، وە یه‌ێ شاعر فارس وە ناو شاملوو باێه‌س وە پیمان ئاماژە بکەێد که فڵان موتیف هن ئیوەس، چیون ئیمە وە شێوەی زانستی وە شوونێ نەچیمنە...
م ئڕاێ نموونە ئێ گەپە تییەرم، گەپ ئاستیاگ، دویاهمین شاه ماد، که وە ناوەیل فرەێگ لە ناو ئەدەبیات فۆلکلۆر ئیمە گـویەڕیاس و شێوەێ فارسی وە خوەێ گردێە، کەسێ که ناوێ بوودە زەهاک! زەهاک لە ناو وشە نامەێ کوردی یانێ باهووش و زیرەک، زەهاک ماردووش شێوەێگ لە گـویەڕانن تاریخ و فەرهەنگ ئیمەس، وە قەوڵ شاملوو، زەهاک ئاێم گەنێ نەبویە، تەنانەت توواسێە شیوەێ نووێگ لە حکوومەت بسازێد که لە تێ هـۆنەر و ئنسانییەت و عەقڵ حۆکم فەرما بوود، لە جەنگ و ستیز دەس بکیشێد و بچوودە سەمت چشتێگ که ئڕاێ ئەو سەردەمە قـێەخە بویە، ئەو سەردەمە گشت لە فکر جەنگ و وە دەس هاوردن ماڵ و مناڵ بێشترێگ بوینە، ئاستیاگ ئێ شیوە لاوەێد و بوودە کەسێگ که رووشن بیر زەمان خوەێیە، رووژانە چەن نەفەر رووشنەو کەێد یا شست و شوی مه‌غزی ده‌ێد که بوودنە ئەفسانەێ ماردووش که مەغز مەردم خوه‌ێد !!
ئیمە ئێ موتیفە دێریم که شیوەێ رئالیسم ئێ ئستوورە تویەنێد لە دڵێ دەر باێد که کەم کەم بوودە فەرهەنگ عامە ، ئەمان چ ئستفادەێگ کردیمنە ! فارس هاتـێیە، ئاستیاگ کردیەسە یه‌ێ شەیتان ، لەو تەرەف کاوەێ ئاهەنگەر که نەماد مەردمە وە کار گرێد که وە دەسمێەت ئەو، فرەیدوون که لە نەتەوەێ شاهەیلە و لیاقەت شاهی دێرێ وە دەسڵات بڕەسێد ! یانێ مەردم عادی تەنانەت ئەبزارن! هەتا کەسایەتی کاوە، دوینیم که ئاهەنگەرە!
یانە گشت موتیفن که وە دەسمێەت فەرهەنگ عامە وە دەس هاتنە و کارگەری تایبەت خوەێ داشتـێە لە سەردەم خوەێ .
ئەمان ئیمە چە کردیمنە ! زەهاک نەناسیمنە، ناو ئەدەبیاتمان هەر وە دید یه‌ێ فارس نووڕیمنە پێ! بێ یە که بزانیم ئڕا ؟!
یە یه‌ێ نموونە بی، وە داخەوە لە سەر فۆلکلۆر کار زانستی نەبویە، وە بەش فرەێگ لە لێ گویەڕیاس، بەشێگ که وە کار گردیمنە نیەتویه‌نـێـد ئەو دەسکەفتە داشتوود، ئیمە تەنانەت بەش بێ محتوا و دەم دەسی گردیمنە .
ئیمە بێ کار زانستی چیمنە شوون فۆلکلۆر، موتیفەگان شێویاس، کەسایەتیەگان شێویاس، یانە باێه‌س دەستە بەندی بوون، ئڕاێ مدوو پێا بکەیم، باێه‌س لە تاڕیخ و فەرهەنگ خوەمان، موتیف و بن مایەێ نوو درس بکەیم، ئێستفادەێ بێ کووم لە فۆلکلۆر تەنانەت وە خاتر دڵ مەردم نیەتـویەنـێـد دەسکەفتێگ داشتوود ، شاعر یا نویسه‌ر باێه‌س لە ئنگارەیلێگ که هەس ، ئنگارەێ نوو بسازێد ، هەر ئه‌و کارە که فردەوسی کردێە و دیمنە چەنێ تـویەنستـێە وە فارس و نەتەوەێ فارس دەسمێەت بێه‌ێدن...
ئەدەبیات وه راس تەنانەت به‌ێت وەتن نییە، ئەدەبیات تـویەنێـدن بەش فرە گەوراێگ لە فەرهەنگ یه‌ێ مەردم بوود، یە چشت دیاریه‌ێگە که هەر وڵاتێگ ئەدەبیات سەرکەفتێ دێرێد، وڵات سەرکەفتـێێگه. شیوەێ ئستفادە و شییەو کردن فـۆلکلۆر فرە گرنگ تر لە خود فـۆلکلۆرە ، باێه‌س لە سەرێ کار زانستی بوود، شاعر و نویسه‌رێگ که توواێ ئستفادە بکەێد ، باێه‌س بزانێ ئڕا! باێه‌س مدوو و کارگەری ئەو موتیفەیلە پێا بکەی...
وە داخەوە ئێ جوور بویشم که ئستفادە لە فۆلکلۆر لە لاێ ئیمە جوور باقی کارەیلمانە... دەسکەفت فرە بێ هازە، ئێ هەمگە تاریخ و ئێستوورە و فەرهەنگ دیریم، وە داخەوە ئەلان هیچ چیون لە خوەمان بڕیایمە، لە شوون باقی نەتەوەیل چیمنە، ئەوانیش لە دو کوتی رێ وڵمان کردنە، ئەڵبەت کیشە ها ئێرە که ئەدەبیات و فەرهەنگ فارسییش لە سەر ئێ گەپە گیچەڵ دێرێ، ئەوانیش وە خاتر بازێگ گەپ که دیاریە، لە سەرچەوەێ خویان دوور کەفتنە، یە بوود ئەو مەسەڵە که کوورێگ بوودە گووچان کوور تر .
به‌ڕێز ره‌حیمی نژاد له ئاخره‌و لـێوا ئـۊشێد که :
باس فۆلکلۆر و رەوڵەیل فۆلکلۆر وە ڕاس باس فرە گەوراێگە، ئمان ئیمە لە ئەوەڵەو ھاتیمن باسەگە بویچگەو کردین لە سەرکاریگەری ئەدەبیات فۆلکلۆر لە بان ئەدەبیات ھاوچەرخ که بتویەنیمن راحه‌ت تر باس بکەیمن. لە فرە لە وڵاتەیل دنیا فۆلکلۆر یا نمادەیل و سەمبوڵەیل فۆلکلۆریک بوینە نماد و بەێداخێگ ئڕاێ ھویەت ملەت، کارێگ ک ئیمەی کورد پسا بەرعەکسی ئەنجام دەیمن.
سازین یەێ سەمبۆڵ لە فۆلکلۆر ئڕاێ ھویەت ملی مەردم کارێگە ک لە فرە وڵاتەیل تر کریاس. ئیمە جا ئڕاێ کار لە سەر فۆلکلۆر لە ئەو بەشەیله فرە دێریمن. وە راس دەسمانیش پەتی نییە، یانی لە ناو فۆلکلۆر یا تاریخ خوەمان فرە ئایتمەیەل پڕ ھاز و توان دێریمن که فەقەت باێەس لە سەرێیان کار بکریەێـدن، تاریفیان کریەێـدن و وە مەردم بناسییەن.
فرە لە ملەتەیل دنیا وە سادەگی ته‌مام لە یەێ سەمبۆڵ فۆلکلۆریک بەێداخێگ ئڕاێ ھویەت خوەێان درس کردنە . ئمان ئیمە باێەس ئێ باسە یانێ ھویەت سازی فۆلکلۆریک لە ناسیوناڵیزم ڕۆمانتیک ک ساڵەیل فرەێگ تەوان و ئنرژی فرەێگ لە نەسڵەیل فرەێگ وە تاڵان برد خوەمان دویرەو بخەیمن و نەکفیمن لە دام ئەو دەور باتڵە. یانێ بتوایمن ئفتخار و شەوکەت خوەمان لە ناو خراوەیل و وێرانەیل تاریخ بوینمەو و فەقەت بنیشیمن و بویشیمن ک ئیمە ئەوسا کی بویمن و چوە داشتیمن و چوە کەردیمن! وەلی ئلان دەسمان پەتی بوودن.
