تەمەنی 4000 ساڵە.. زانەیەیل چەوچەی ئەو نویسانن مەخیە ئاشکرا کەن کە لە عراق پەیا کریاس
ئەو تابلۆەیلە کە چەن دەیەیگ وەرجەیە ئەرا مۆزەخانەی بەریتانیا بریانە، باس لەوە کەن کە چوین مانگ گیران نوقڵانەی مردن و فەوتیان و تاعون دەن.
ئەندرۆ جۆرج، مامووستای زوان بابلی لە زانکۆی لەندەن و جونکۆ تانیگوچی، توێژەریگ سەروەخوەی، لە توێژینەوەیگ کە لەی دواییە لە رووژنامەی جۆرناڵ بڵاو کریا نويسانه: "ئەو چوار تابلۆی خەڕگینە میخیە کوینترین نموونەی بڕیگ نیشانەی مانگگیران کەن کە تا ئیسە پەیا کریانە".
نویسەرەیل ئەو تابلۆەیلە ئەرا مەزەنەکردن نیشانەیل، مەوقەی شەو و جویلەی سا و بەروار و ماوەی مانگگیران وەکار هاوردنە.
ئەرا نموونه یەکیگ له نیشانەیل ئویشێد؛ ئەگەر خوەرگیران له ناوەند خوەی نەمینێد و ەە یه کجار ئاشکرا بوود: پاشایگ مرێد، ئیلامیش لەناو چووک." (ئیلام فەیلی ئەو سەردەمە).
نشانەی ترەک ئویشێد؛ ئەگەر "خوەرگیرانەگە لە باشوورەو دەسوەپی کرد و ئیجا نەما: رمیان سوبارتو و ئەکاد" کە لەو سەردەمە دوو ناوچەی میزۆپۆتامیا بوین.
لە نیشانەیگ ترەگ هاتگە: (خوەرگیران لە ساعەت ئیوارە: نشانەس ئەرا تاعون).
هاتێ ئەسارەناسە کویەنەیل ئەزموون جارانی وەکار هاوردنە ئەرا دەسمیەتی لە دیاریکردن ئەو نیشانەیلە کە مانگگیران مەزەنەیان کەێد.
جۆرج لە ئەرا لایڤ ساینس نویسان: "هاتێ سەرچەوەی بەشیک نیشانە لە ئەزموون راسی بوود، کە لەناوی نووڕین نوقڵانەی نەخوازیاگ کارەسات وەدویای خوەی تیەرێد". بەڵام وتیش؛ فرەی نیشانەیل وە ئەگەر فرەیک لە ری سیستەمیگ نووڕین دیاریکریانە کە تایبەتمەندییەیل مانگگیران وە نیشانە جیاوازەیل بەسێدەو.
جۆرج بۆ لایڤ ساینس ئاشکرا کرد کە هاتی ئەو تابلۆ میخییە لە سیپارەو هاتوێد، کە شاریگ بویە ئیسە وەپی ئویشن عراق.
لەو سەردەمە کە ئەوانە نویسیانە، ئیمپراتۆریەت بابل لە بەشیگ لە ناوچەگە گەشەسەن، تابلۆیل لە ناوەین ساڵەیل ١٨٩٢ تا ١٩١٤ بویەنەسە بەشیگ لە مۆزەخانەی بەریتانیا، بەڵام تا ئیسە وە تەواوی نەخوەنیانە و بڵاو نەکریانە.
تەقەلا ئەرا مەزەنەی بانان
لە بابل و ناوچەیل میزۆپۆتامیا باوەڕیگ بویە کە رویداوە ئاسمانییەیل توەنن مەزەنەی بانان بکەن.
وەقسەی جۆرج و تانیگوچی، خەڵک باوەڕ داشتنە کە "رویداوەیل ئاسمان نیشانە و چەوچە بوینە کە لەلایەن خوداوەنەیل دانریانە جویر هووشدارییگ لە گەردن بانان ئەرا ئەوانەگ هانە بان زەوی".
وتنیش: ئەوانەگ تەمەی پاشا کردیان هەمیشە نووڕیانە ئاسمان شەو و نووڕینەیل وەگەرد دەقە ئەکادیمییەیل پووڕانیان کە مەزەنەی نیشانەی ئاسمان کردیان.
