پینەکردن چارە نییە.. ١٥ ملیار دار یا لەناوچگن عراق
شەفەق نیوز/ ئاڵشتبوین کەشوهەوا و گیرهاتن گەرمی، و کەمەوبوین شوینە سەوزەیل، لەوەر هشکەساڵی و کەم وارانی، کارەیلیگ سەرکیە ک هیشتن سیمای بیاوانی لە عراق فراوان بوود. عراق یەکیگە لەناو زەرەدمەنترین دەوڵەتەیل لە ئاڵشتبوین کەشوهەوا، و هەمیش بویەسە بەڵگەی زنییگ ک کار جەهانی تا ئیسە سەرنەگردیە، و ئی دەسکفتنە فرە لە تەمەی و بڕیارەیل سەختترە، و زەویەگەی عراق تینگە، ک چەنای چەنیگ وە وڵات ناوبەین دوو چەم ناسریا، ئەو کارە ک چارەیلیگ گونجیاگ خوازێد ک زووری بارێدە بان درەخت و دارسانی.
ئەو وەزارەتەیل عراقیە ک پەیوەندی وە پەیاکردن چارەیل زوییگ دیرن، گلەیی خستنە بان حکومەت لەوەر کەمی شایستەیل دارایی ئەرا جیوەجیکردن پڕۆژەیلیگ ستڕاتیژی ک چارەسه‌ری بیاوانی بکەێد، و نواگرەیل سرووشتی ئەرا خوەڵوتوز زیای بکەێد.
تورتی خاکەگە
وەزارەت ژینگە، وەزوان ئەمیر عەلی حەسون وەڕیەوبەر راگەیاننی وت: عراق دویای ئەوەگ چیە ناو رێککەفتن پاریس ئەرا ئاڵشتبوین کەشوهەوا، پلان گونجانن نیشتمانی ئامادە کرد ئەرا کەمکردن لە کاریگری ئاڵشتبوین کەشوهەوای، چوینکە یەکیگە لەناو ئه‌و پەنج دەوڵەتە ک خاکیان تورتە، ئەوەیش لە ئەنجام پشتگووشخستنیگ رەسیە بیناژیرینەیل ئەرا زیاتر لە چل ساڵ گوزەشتە.
حەسون لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: پلان گونجانن نیشتمانی عراق خەێدە پابەندی فرەیگ وئەو ئەرکەیلە بەشەو بوینە بان گشت وەزارەتەیل عراق، وەگورەی ئەو پلانە ک وەزارەت ژینگە سەرپەرشتیاری کەێد، ک ئەو ئەرکەیلە کەفنە بتەوکردن سامانەیل سرووشتی، وەگەرد زیایکردن شوینە سەوزەیل، و پشتبەسان وە وزەی نووەبوی، و کەمکردن لە وەکارهاوردن سوتەمەنی ژیر زەوی تا رەسێدە ساڵ ٢٠٣٠.
کەمەوبوین ئاو
ئه‌میر عه‌لی حه‌سون دیاری کرد ک لەو ریکارەیلە ک ئەرا کەمەوکردن شوینەیل بیاوانی نریاگە، ئەو هەڵمەتەسە ک وەزارەتەگە وە هاوکاری بانک ناوەندی دەسوەپی کرد ک قەرز بی قانجاز دریەێدە هاووڵاتییەیل و خاوەن کارەیل پیشەسازی و کشتوکاڵی ئەرا وەکارهاوردن سیستەم وزەی خوەر.
حەسون وتیش: گرنگترین هووکار ئەرا زیایبوین شوینەیل بیاوانی خوەی مەرەقەزکردن ئاوەگەس، ک عراق یەک لە سێ لە ئاو وەرجە ٢٠٠٣ ئەرای رەسێد، وەگەرد زیایبوین دانیشتگەیل ک وەشیوەیگ شیواشوی زەویەیلە کردنە ماڵ.
وەڕیەوبەر راگەیانن وەزارەت ژینگە وتیش: دەسەیل چەودیریکردن سەروە وەزارەتەگە وەگەرد فەرمانگەیل شارەوانی چەودێری ئەوە کەن ک زەویەیل کشتوکاڵی نەکریەنە نیشتەجیبوین، وەگورەی نەخشەی سەرکی شارەیل، و دووپات کرد ک زەویەیل کشتوکاڵی ئەرا یەک لە سێ داوەزیا.
شمارەیلیگ فەرمی لە عراق نشان ئەوە دەن ک بیاوانی رەسێدە ٣٩% لە زەویەیل، و زیایبوین شووری خاکەگەیش هەڕەشەی ٥٤% لە زەویەیل کاڵیای دەێد، و ئەرا زانیاری وەرز ٢٠٢٠ – ٢٠٢١ هشکەساڵترین بوی وەماوەی ٤٠ ساڵ گوزەشتە، ک تەکان ئاوە لە چەم دیجلە و فورات کەمەو کرد وە ئاست ٢٩% لە دیجلە، و ٧٣% لە فورات.
وەزارەت کشتوکاڵی وەزوان حەمید نایف قسەکەری وت: گرنگترین هووکار فراوانبوین بیاوان لە وڵاتەگە خوەی کەمی شایستەیل داراییە ئەرا جوەجیکردن ستراتیژیەی وەزارەتەگە، وەگەرد کەم وارانی، ولەدەسدان خوەراک درەختی، و هەمیش زیایبوین گیرهاتن گەرمی، و هەمیش ک نیمەی رووبەر عراق هاژیر هەڕەشەی بیاوانی، وەگەرد ئەوەیش ک گیچەڵەگە وەپینەکردن چارە نیەکریەێد.
١٥ ملیۆن دار
نایف لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز تەمەی ئەوە کرد ک پشت وە بەرنامەیگ حکومەتی بوەسێەێد ئەرا نواگردن بیاوانی، و ئەوزەڵکردن کشتوکاڵی تایبەت ک عراق کاڵین ١٥ ملیۆن دار خوازێد، ئیجا لە توانای وەزارەتەگە نییە ئەوە جیوەجی بکەێد چۊنکە شایستەیل دارایی کەمە.
قسەکەر کشتوکاڵی داوای گورجکردن بەڕنامەیگ نیشتمانی کرد وبەشداری گشت وەزارەتەیل ئەرا دارناین لە عراق وەگورەی مەوقەیلیگ دیاریکریاگ، وەگەرد وەکارخستن هەزاران لە بیکارەیل ئەرا مسۆگەرکردن سەرکەفتن پڕۆژەگە، وئەگەر ئەوە نەکریەێد خوەڵوتوزەگە ک لەبان کەشوهەوای وڵاتەگە زاڵە، هەر وەیجۊرە مینێد.
وتیش: پڕۆژەی دارناین رەنجیگ حکومەتی جیاواز خوازێد ئەرا نواگردن قەیران بیاوانی، وتیش؛ بوود ئەگەر ١% لە داهاتەیل مووڵەتەیل نەفتی بووڕیەێد و ئەرا ئەوزەڵکردن کشتوکاڵی و دارناین وەکار باێد.
هەمیش وت: ئمڕوو عراق زیاتر لە ١٨ مەلیۆن دارخورما دیرێد لە بنچینەی ٣٠ مەلیۆن بوی، ک فرە لە شوینەیل بەغداد و بابل و دیالە بەشەو بوینە، لەوەختیگ دارخورما لە پارێزگای بەسرە لەوەر کەمی وپیسی ئاوەگە فەوتیەێد.
لەلای خوەییش، سەرچەوەیگ حکومەتی دووپات کرد ک لایەنەیلیگ سیاسی لەپشت پەکخستن هەڵمەت سعودیە بوین ئەرا دارناین لە بیاوان ئەنبار وە داناین ١٦ ملیۆن دار، و وەکارخستن زیاتر لە ٦ هه‌زار بیکار لەو پڕۆژە.
سەرچەوەگە ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئاشکرای ئەوە کرد ک لایەنەیلیگ سیاسی هەس، ناویان دیاری نەکرد، ئەو پڕۆژە پەکخستن چوینکە رکدار بوین پویل پڕۆژەگە وەربگرن و لەوەختیگتر جیوەجیی بکەن.
سەرچەوەگە وتیش: بیاوانی خوەی کەڵکەی بەد ئیدارەییە لە باوەت کشتوکاڵی و ئاو، وەگەرد ساڵەیلیگ لە رەوش سیاسی و ئەمنی لەبان عراق، و ئاڵشتبوین کەشوهەوا و گیرهاتن گەرمی.
