عەرەبەیل چە لەبان پەنج ساڵ سەرۆکایەتی نێچیروان بارزانی وتن؟

 رووژ 10ی حوزەیران 2019- لە مەراسیمیگ فەرمی- نێچیروان بارزانی قسەم یاسایی خوارد ئەرا وەرگردن پۆست سەرۆکایەتی هەرێم کوردستان، دویای ئەوەگ پەرلەمان هەرێم لە 28 ئایار 2019 وە سەرۆک هەرێم هەڵیوژێد.

 رسوومەیل دەسەوکاربوین لە ناو هەفتەمین خول ئاسایی پەرلەمان کوردستان لە خول یاسادانان وەهار ساڵ یەکەم خول پەنجەم پەرلەمان کە لە هۆڵ کۆنفڕانسەیل سەعد عەبدوڵڵا لە شار هەولێر وەڕیەو چگ، وە ئامادەبوینی سەرۆک کۆمار عراق، سەرۆک پەرلەمان عراق و سەرکردە سیاسییەیل هەرێم کوردستان و عراق و چەن کەسایەتی و دیپلۆماتکار و سەرۆک نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەیل لە هەرێم.

"کەسایەتییگ سەرکردایەتی کە بزانێد چە بپرسێد و چی وەدەس بارێد."

ئەزموون پەنج ساڵ گوزەشتەی هەرێم کوردستان، وە سەرۆکایەتی نێچیروان بارزانی، “ئەزموونیگ فرە گرنگ بوی و فرە تاقیکاری بوی ئەرا وەدیهاوردن و رەسینەوە لە فرەی بوارە سیاسییەیل، وەتایبەتی لە باوەتەیلفایلە ئاڵۆز و دڕگینەیل و سەختەیب لەناوەین حکومەت هەرێم کوردستان و حکومەت فیدراڵی”، وە قسەی شرۆڤەکار سیاسی، د.عادل ئەشرەم.

ئەشرەم ئەرا ئاژانسی شەفەق نیوز وت: “لەژیر سەرکردایەتی وەرپرسیارانە و هاوسەنگی نێچیروان بارزانی و ئەو سەرکردایەتی ئیدارییە سەرکەفتگە کە کەسایەتیەگەی نوێنەرایەتی کرد، هەرێم سەرکەفتگ بوی لەبان هەردوگ ئاست ناو و دەیشت بارزانی توەنست قۆناغیگ بیوینە بنەێدە پشتسەر و مەرجیگ ناوازە کە عراق و ناوچەگە ویران کرد، وەتایبەتی لە ژیر رووشنایی زویتربوین کاردانەوە و رویداوەیل کە وە درویژایی ساڵەیل گوزەشتە  بوین، و بەشیگیان تا ئمڕوویش هەن، لە ئەنجام کاریگەرییە دەرەکییەیل و پەیوەندییە عیراقییەیل لە باوەتەیل و لە چوارچیوەی ئەو سویک و هاوکیشەیلە کە لە عراق هەس وەگەرد باوەت و پرس و رویداوەیل  هەرێم، کە بویە مدوو فرە وەرچەرخان زیانبەخش کە رەسیە ئامانجکردن هەرێم کوردستان.

ئەشرەم دووپات کەێد کە “بەڵام سەرۆک هەرێم کوردستان نێچیروان بارزانی توەنست وە دانایی خوەی وەبان گشت یانە زاڵ بوود و فرە لەو کێشەیلە چارەسەر بکەید، و پەیوەندییگ هاوسەنگ دروس بکەێد کە وە پلەی یەکەم لەبان بنەمای وەڕیەوبردنیگ سەرکەفتگ بوود لە وەدەسهاوردن ماف گواستن وەرەو نوا لە پرۆسەی گەشەپیدان ەە مقیەتیکردن ئابووری و ئەو بنیاتنانە بەرزەیلە کە لە هەرێم کوردستان و گەشەپیدانی بوین”.

لە درویژەی قسەیلی  وتیش: "ئەراوە نێچیروان بارزانی لەبان ئاست ناوخۆ وەشیوەیگ جیاواز و گەورە سەرکەفت، هەمیش لەبان ئاست دەرەکییش، یەیش ەە ئاشکرا لەو پەیوەندییە پتەویە دیارە کە هەرێم کوردستان گردیەو کرد، وە سەرۆکایەتی نێچیروان بارزانی، وەرد وڵاتەیل بیانی، وە تایبەتی وڵاتەیل عەرەبی، لەوەر ئەو  قبوڵکردنە گەورە کە لە جەهان عەرەبی و وڵاتەیل هاوسا دیرێدەی." 

پەیوەندییگ تایبەت بوی لە بنەمای رێزگردن یەکتر و بەرژەوەنی هاوبەش."

هەمیش ئویشێد: "ئەراوە توەنیمن کەسایەتی نێچیروان بارزانی جیابکەیمنەو جویر یەکیگ لە کەسایەتییە سەرکەفتگەیل سەرکردایەتی عراق کە شوین پەنجە و کاریگەرییگ وەرچەو لە ژیان کردەیی و ئەڵگردان پەیمانەیل لەبان زەوی و لەو چشتەیلە کە لە بەرنام و دیدگا و لە رەفتاری وەرد ئاڵۆزترین باوەت و کارەیل خەڵک ئاوارە لە هەرێم کوردستان و لە باوەتە نەوتییەیل، و غاز، و فرەیگ لەو خاڵە وەرچەرخانەیلە دیار دەێد - ئەرا نموونە - پەکخستن پرۆسەی مووچە، پرۆسەی وەڕێوەبردن، و پرسیگ پەیوەندیدار وە هەرێم کوردستان و ڕەفتارکردن وەرد حکومەت فیدراڵی توەنست وەبان گشتی زاڵ بوود، تەنانەت هەناێ لە سەختترین قۆناغەیلیش بوین چە بخەێدە وەردەس و چە وەدەس بارێد”.

 “هووشیاری و رەفتار سیاسی جیاوازتری لەوانەی ترەک”

لەلای خوەییش سەرۆک سەنتەر ئەلڕەفد ئەرا لێکۆڵینەوەی ستراتیژی دکتۆر عەباس جبوری ئویشێد: “لە ماوەی پەنج ساڵ گوزەشتەی سەرۆکایەتی نێچیروان بارزانی ئەرا هەرێم، ئاسوو نوو و نزیکەوبوین وەرد حکومەت فیدراڵی دروس کرد و رەسیە بەرهەمدارەیل وەرد شمارەیگ سەرکردەی سیاسی لە عراق، و وازکردن دەر  وەرد گشت لایەنەیل، هویچ حزبیگ وەبی ئەویتر نەوی، و ئەو رەوش هاوسەنگییە کە نێچیروان بارزانی لە چوارچیوەی هاوکێشە سیاسییەگەی عراق لە ری هەمیشەیی خوەی دروسی کرد ئامادەبوین وەرد سەرکردەیل بلۆکە سیاسییەیل، چ لەناو حکومەت بوود یا لە دەیشت حکومەت، چشتیگ خاسە کە حساب ئەرا بکرێد”.

دکتۆر عەباس ئەندام کۆمەڵەی ناودەوڵەتیی شرۆڤەکارەیل سیاسی، ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز، باس ئەوە کرد کە “پەیوەندییەیل دەیشتیش ڕەهەند خاسیگ داشتن لەڕی ئامادەبوینی لە کۆڕ و کۆڕبەندە ناودەوڵەتییەیل، نێچیروان بارزانی خاسترین نوێنەر هەرێم و عراق وەگشتی بوی، جویر ئەو ماوە  کە ئەو حوکمڕانی خاسیگ بوی و دەستکەفت و ئیمتیازات فرەیگ وەدەس هات”.

 جبوری وتیش: “سەرۆک هەرێم کوردستان، نێچیروان بارزانی، فامستنیگ گەور دیرێد لە کار سیاسی، ئەراوە توەنست وەرد هاوبەشەیلی لەناو هەرێمیش، دەستکەفت گەورە وەدەس بارێد، جویر هاوسەنگی لەناو هیزە سیاسییەیل هەرێم کوردستان لەو پێکهاتەیل رەنگ دەێدەو، کە هەرێم بەشیگ گرنگە لە هاوکیشە سیاسییەیل عراق”.

هەمیش وت "ستراتیژەیل عراق  تەقەلای ناوازە خوازێد لەلایەن گشت لایەنەیل، عراق  دیدگایل ئاشکرا ئەرا کردەوەی سیاسی خوازێد، بەشیگ ئی دیدەیش ئەوەسە کە سەرۆک هەرێم کوردستان، نێچیروان بارزانی، لەڕی هووشیاری و هەڵسوبنیش سیاسییەو کورد کە هاتێ جیاوازن لەوانەی ترەک.

“روانگەی بانان و گرنگیدان وە گەشەپیدان”

لەلای خوەییش توێژەر سعوودی لە کاروبار ستراتیجی و ئەمنی، دکتۆر فەواز قەسیب ئەلعنزی ئویشێد: “هەرێم کوردستان لە ماوەی پەنج ساڵ گوزەشتە وە سەرکردایەتی نێچیروان بارزانی وە وریایی ئەمنی و سیاسەتیگ میانڕەوەو وەرەو نوا چگە، وەگەرد  ئەو ئاڵشتکاریلە کە لە ناوچەگە بویە و بویین هەرێم کوردستان لە ناوچەیگ فرە گەرم، وەتایبەتی کە هەڕەشە لە لایەن ئیرانەو دیرێد هەرێم کاریگەری لەبان فرە فاکتەر ئابووری و گەشەسەنین دیرێد”.

عنزی لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وتیش؛ "نێچیروان بارزانی لە بنەماڵەیگ سیاسییە و خاوەن سیاسەت دانایی و ئارامە ئەرا رەفتارکردن  وەرد سەرکردایەتی عراق لە ڕوانگەیگ سیاسی و دانا، دیدگای ستراتیژی دیرێد ئەرا دروسکردن پەیوەندی وەرد سەرکردایەتی وڵاتەیل". و سیستەم سیاسی لە ناوچەی خوەرهەڵات ناوڕاس”.

 وتیش “عراق نزیکەوبوین گەورەیگ وەرد شانشین سعودیە دیرێد و سعودیە ڕۆڵ دیرێد لە هێورکردن رەوشەگە و گامەیل وەرەو نوا وە ستراتیژی نەهیشتن قەیرانەیل لە گشت ناوچەیل خوەرهەڵات ناوڕاس، و عراق لایەنیگ سەرکیە ئارا شانشین سعودیە، و هەر وەختیگ ڕێکخستن کاغەزەیب لە ماڵ عراق بویە، ئەوەیش لە هەرێم کوردستان ڕەنگ دەێدەو، ئەوەسە کە سەرۆک هەرێم کوردستان نێچیروان بارزانی وە وە نووڕین ئەرا بانان  و گرنگیدان زو گەشەپیدان وەیی وەسیان لەبان جەنگەیل لەڕی هەڵسوکەفت سیاسی ناوخوەیی و دەرەکی عراق لەسەر ئاست هەرێمیش جیوەجی کەێد”.

“ئارامی پەیوەندییەیل کاریگەری خاس لەبان هەرێم داشتیە”.

 شرۆڤەکار سیاسی ئوردنی و لێکۆڵەر لە سەنتەر ئوما ئەرا لێکۆڵینەوە، حازم ئەیاد، ئاشکرا کەێد کە “پەنج ساڵ گوزەشتە سەرۆک هەرێمی کوردستان نێچیروان بارزانی وە پەیوەندی ئارام و هاوسەنگ تایبەتمەن بویە، چ وەگەرد ئیران، یا تورکیا، یا وەرد وڵاتەیل عەرەبی”.

 ئەیاد ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: “فرە لە گرژی و ناسەقامگیری نەویە، هەرچەن باوەت نەفت و ئەو دانوسەنینە لەبانی لە ناو عراق یا لە پەیوەندی وەرد تورکیا گەورەترین ڕووبەر داگیرکردوێد، بەڵام ئەوە نەویە گرژی و ئاڵۆزی، کە سەرۆک هەرێم کوردستان، نێچیروان بارزانی، توەنست پەیوەندییەیل بڕانێد”.

لە درویژەی قسەیلی وتیش؛ "نێچیروان بارزانی توەنست هاوڕایی لە ناو عراقیش وەدەس بارێد چ لە هەڵوژاردن سەرۆک وەزیرەیل عراق یا سەرۆک پەرلەمان یا وەپشتسەرنان ریگریەیل لە قۆناغ دویای حەلبوسی، یەیش وەگەرد  چالاکییەیل پەیوەندییەیل لە ژینگەی عەرەبی هات کە بڕیگ سەردان ئەرا وڵاتەیل ناوچەگە کرد، لە ناویان وڵاتەیل کەنداو و دروسکردن بڕیک پەیوەندی کە بە خاس باسیان کریەن.

هەمیش وت: “بەڵام ئیدارەی سەرۆک هەرێم کوردستان، نێچیروان بارزانی، وەبی چون سەختی و رەزش گرژی و نەوی لە پشت باوەت نەفت، یا وەگەرد ئەو گرژییەیلە لە ئەنجام پەلامارەیل وەبان شوینەیل سەربازی ئەمریکا، هەرچەن ئی باوەتەیلە نوو نەوین، بەڵکم دەرئەنجام ماوەی درویژیگ لە گرژی و نائارامی عراق بوین، بەڵام نێچیروان بارزانی لەی ماوە ئارامی فرەیگ وەدەس هاورد لە پەیوەندی وەرد بەغدا و وڵاتەیل ناوچەگە، کە ڕەنگدانەوەی خاسیگ داشت وەبان رەوش هەرێم کوردستان”.

 جی باسە کە نێچیروان ئیدریس بارزانی لە ساڵ 1966 لە ئاوای کویەیی بارزان لەداڵگبویە،  نەوەى سەرکردەى میژوویى کورد و دامەزرێنەر پارت دیموکرات کوردستان مستەفا بارزانییە، باوگی ئیدریس بارزانی یەکیگ بوی لە سەرکردە دیارەیل کورد.

 نێچیروان بارزانی بەشیگ ژیانی لە دەیشت وڵات لە ئیران وەسەر برد، و وە زوان کوردی و فارسی و ئینگلیزی قسە کەێد.

لە ساڵ 1996 دویای پەنج ساڵ حوکم زاتی هەرێم کوردستان کە کەفتە وەر کوشتن و بڕین وەدەس رژیم سەدام حسێن، پۆست جیگر سەرۆک حکومەتی هەرێم کوردستان وەرگرد کە ئەو وەختە تەمەنی سی ساڵ بوی.

 نێچیرڤان بارزانی لە مانگ حوزەیران ساڵ 2014 جویر سەرۆک حکومەت هەرێم کوردستان دەس وە ئەرکەیلی کرد، لە ساڵ 2006 تا 2009 سەرۆکایەتی کابینەی پەنجەم، و لە 2012 تا 2014 کابینەی هەفتەم، لە ساڵ 2016 وە بڕ دەنگ کاندید کریا ئەرا سەرۆکایەتی حکومەت لە کابینەی هەشتەم حکومەت هەرێم کوردستان لە گردەوبوین ئەنجومەن سەرکردایەتی پارت دیموکرات کوردستان.