ري سەختیگ لەوەردەم عراقە وەرەو ١١ ملیار درەخت

شەفەق نیوز/ پسپۆڕەیل دووپات کەن کە عراق چنین زیاتر لە 11 ملیار نەمام خوازێد، لە وەختیگ ناوچە سەوزە فەرمییەیل (دارستانەیلی) نیەڕەسێدە 2%، هاووەخت ئەو ناوچەیلە کە کەفتنە وەر فەوتیان لەوەر زیادبوین بیاوانبوین و وە ماڵین باخەیل میوە نزیکەی 100 ملیۆن نەمام لەسەد 50.

پسپۆڕەیل ئویشن زنیکردن و خاسەوکردن دارستانەیل و سەوزکردن ناوچەیلیگ وەی شمارە نەمام فرەیگ لە ساڵەیل بانان خوازێد، کە وەیجویرە توەنێد بەشگ لە هەوای پاک ئەرا بەرگەوەوای عراق گلەو بەێد، دویای ئەوە کە وەمدوو پاشماوەی زیانبەخشی ئیگزۆز و کارگەیل و قیریگ ترەک پیس بویە.

وەپەی راپرسییگ ساڵانەی جەهانی کە کۆمپانیایگ سویسری کە ئامێر پاکەوکەر هەوا دروس کەێد، عراق لە پلەی دویەمە لە پیسترین وڵات، هاووەخت بەغدای پایتەختیش لە پلەی ١٣هەمە لەناو شارەیل جەهانی لە ماوەی ساڵ ٢٠٢٢.

پسپۆڕەیل هوشداری دەن لە خوازین داناین پلان نوویگ کە جیاوازە لە هن جارانی لەوەر ئەوە کە عراق چوودە رووژ رخبەری جەهانی لە ئەنجام گەرمبوین جەهان و ئاڵشتبوین کەشوهەوا کە یەیش کاریگەری لەبان گەشەی بەشیگ لە دارەیل دیرێد.

ئاڵشتبوین کەشوهەوا لەماوەی چەن ساڵ گوزەشتە وەشیوەیگ نائاسایی زیان فرەیگ وە عراق رەسانیە، کە وەگوورەی وەزارەت ژینگەی عراق و نەتەوە یەکگرتگەیل، پەنجەم وڵاتە کە فرەترین زیان ئاڵشتبوین کەشوهەوای جەهانی ها بانی.

عراق ساڵانە 100 هەزار دۆنم (1000 مەتر چوارگووشە) لەدەس دەێد، یەیش لەئەنجام بیاوانبوین و قەیران ئاویش بویەسە مدوو کەمەوبوین لەسە 50ی زەوییە کشتوکاڵییەیل، وەپەی بەیاننامە فەرمییەیل.

هوکارەیل بویچگبوین ناوچە دارستانییەیل

رووبەر درەختی دارستانەیل بویچگەو بویە، ئیجا چ لە عراق وە گشتی یا لە شار مووسڵ وەتایبەتی، وە مدووەیل فرە لەوانە جەنگ و ئاگرکەفتن، هەرلیوا بڕینیگ ناڕەوا و ئاڵشتکردن زەوی لە کشتوکاڵییەو ئەرا شوین نیشتەجیبوین، لەوەر بەرزەبوین پلەی گەرمی و وای تون کە تووز و خوەڵ هەڵکەێد کە کاریگەری بەدیگ لەبان ژینگە داشت، و زەرەد رەسانە کەشوهەوا و ژیان خەڵک لە وڵاتەگە.

لەلای خوەییش دکتۆر عیاد هانی لاحف مامووستای میوەی هەمیشە سەوزەیل لە کولێژ کشتکوکاڵی و دارستان لە زانکۆی مووسڵ بە ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز.

ئویشدیش؛ ئەوەگ گرنگیدان خوازێد لە زیایکردن شوینە سەوزەیل (پشتینەی سەوز) ناسریایە، وە زیایکردن ناوچە سەوزەیلە لەناو شارەیل، و ناوچەیل نیشتەجیبوین، وە چنین بڕ فرەێگ لە درەختەیل دەرستانی و باخی، وە پلانیگ کن وەگەرد شوینەگە لەڕوی جوگرافیەو بگونجێد.

ئەوەیش، وەگورەی قسەی پسپۆڕەیل، پەسەنکردن دارەیلیگ خوازین وەگورەی چینەیلیگ تایبەت، کە توانای ئەوزەڵکردن وەرد سەختی کەشوهەوای وڵاتەگە بیاشتاد، و هەمیش ئاو کەمتر بتواێد، و وەی شیوە توانای دروسکردن دارسانەیل نوویگ بوود.

هەڵوژاردن دارەیل

ئەنەس تائی، وەڕیەوبەر دامەزراو "مثابرون للخیر" ئویشێد: گیرهاتن گەرمی و ئاڵشتبوین کەشوهەوا کاریگەری لەبان ئەوزەڵکردن بەشیگ لە دارەیل داشت، تەنانەت لە وەرز تاوسان، کە پلەی گەرمیی رەسێدە 50 پلەی سەدی، کە فرە لە دارەیل فەوتیان.

 تائی لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دریای کرد کە دارەیل ئوکابتوس و ئەلبیزیا و زونیا و گازورینا و غاف توانای خوەیان ئەرا هەڵکردن وەگەرد ئاڵشتبوین کەشوهەوا وەرد تینگی چەسپانن، وەلێ دویای رەسین تەمەنیان ئەرا چوار سال ئەوبان ئی توانا دیرن.

گلەوداین دارسانەیل مووسڵ

لەو بنەما، وەڕیەوبەرایەتی کشتوکاڵی نەینەوا، یە دوو ساڵە، پلانەیلیگ ستراتیژی دانایە ئەرا چارەکردن گیچەڵ درەخت و دارسانەیل و گلەوداین دارسانەیل دەسکرت، وەگورەی قسەی د.رەبیع یوسف وەڕیەوبەر کشتوکاڵی نەینەوا، ئەوەیش وە هەڵوژاردن دارەیلیگ گونجیای وەرد کەشوهەوای دارێزگاگە، جویر ئۆکالیبتوس و سنەوبەرەیل.

یوسف لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئویشێد؛ ریژەی زنیکردن دارستانەیل لە نەینەوا لە 70 لەسەد رەد کرد، و فرە جار دار ئوکالیبتوس نریەێد کە وەرخودان گەرمی و سەردی کەێد.

لەباوەت دارستانەیل نەینەوا، ئاشکرا کرد کە "دارستان شنگال کە نزیکەی ٥٠ دۆنم بوود،، لە ماوەی چەن رووژ ئایندە وە تەواوی زنی کریەێدەو،، کاریش وەردەوامە ئەرا زنیکردن کوێەی بەعاج وە نزیکەی هەزار دۆنم جویر دارستان دەستکرد و سەوزایی".

 دارستانکردن و سوودەیل ژینگەیی

پسپۆرەیل دووپات کەن کە چنین ئەو ناوچەیلە وە نەمام کوالیتی هەوا و خاک خاستر کەێد و ڕیگری لە وەرین زەوی کەێد، لە خود وەختیش زیاتر لە بافەر کەن ئەرا شارەیل لە وا و تووز و وای تون، هەرلیوا دەسمیەتی لە کەمکردن پلەی گەرم و هەڵمژین پیسکەرەیل دەێد.

 لە سوودیل دارستانسازی، گەشەپیدان گەشتوگوزار ژینگەییە، کە دەرفەت کار ئەرا گەنجان لەو ناوچانە پەیا کەێد، بیجگە لە خاسترکردن تەندروسی گشتی و وەخت وەسەربردن، و مقیەتیکردن لە تیشک بان وەنەوشەیی و کەمکردن ژاوەژاو و خەمۆکی.

هەمیش لە گرنگییەیل درەخت دارستان ئەوەس کە کار کەن ئەرا دراوردن دووانەی ئۆکسید کاربۆن لە هەوا و هەڵگردنی لەناو ئەندامەیل درەختەیل، و گاز ئۆکسجین دەر کەن، یەیش کار ئەرا مقیەتیکردن هاوسەنگی ناوەین گاز ناو هەوا کەێد.

ئەرا ئی سوودەیلە، پسپۆڕەیل داوا لە حکومەت عراق و وەزارەت کشتوکاڵ و فەرمانگە پەیوەندیدارەیل کەن گرنگی وە دارستان و زیایکردن رووبەر دارستانەکان بیەن ئەرا زنیکردن دارستانەیل ئیسە، هەرلیوا پاڵپشتی هەڵمەتە مەدەنییەیل بکەن و پشت بە دارستانە کوینەیل نەوەسن، بەڵکم کارکردن ئەرا دروسکردن دارستانی نوو و چنین وە نەمامی گونجیای وەرد کەشوهەوای وڵاتەگە، وەگورەی قسەی عومەر عەبدولەتیف، ئەندام (روانگەی عراق سەوز) کە پسپۆڕە لە ژینگە، ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز.