دووڵ نەفت سیا... چەمیگ کە سەرچەوەی "گەورەترین هەڕەشە"س وەبان ژیان عراقییەیل

 شەفەق نیوز/ لە ماوەی گوزەشتەر خەڵک کەرکوک چاشیان وەبان دەرکەفتن غاز لە جەرگەی پارێزگاگە، لە وەختیگ دەسەڵات خۆجێی کار ئەرا زانستن مدووەیل ئی بووە کردن، نەتوەنست بڕەسێدە  ئەنجامیگ، لە وەختیگ پسپۆرەیل کەرکوک وەرد دەزگا حکومییەیل هاوڕان کە 80%  پیسبوین  ژینگە کەفێدە گەردن کۆمپانیایل نەفتی کە گەورەترینیان کۆمپانیای نەفت باکوورە و لە ناو پیسکەرەیل ژینگە چەمیگ دیرێد کە تا مەودای دویر و درویژیگ چوود.

 بوو غاز

هاوڵاتییگ شار کەرکوک وەناو حسێن عادل ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئویشێد: “لەماوەی گوزەشتە کەرکوک دەرکەفتن بوو غاز توومارکردگە، وەتایبەتی لە ناوچەیل باکوور کەرکوکەو، کە بەشداربوی لە پیسکردن ژینگەی کەرکوک، ئی پیسکەرەیلە لە نەفتەو و  پاڵاوگەیل یا کۆمپانیای نەفت باکوور تیەن کە تەکانی دەێد”.

 وتیش: کۆمپانیا نەفتیەیل بایەسە هاوکار بوون لە پاڵپشتیکردن ژینگە و زیایکردن شوینەیل سەوز، خەڵک کەرکوکیش وسیان فرەیگ دیرن وەرد ئەو بووەیلە لەناو  کەشوهەوا، وەتایبەت ئەو گاز و بووە ناخوەشەیلە کە وەرجەیە لەلای باکوور پارێزگاگە هاتیاد".

 گەورەترین پیسکەر

وەڕێوەبەرایەتی ژینگەی پارێزگای کەرکوک دیاری کەێد کە گەورەترین پیسکەر وا لە ژینگەی کەرکووک کۆمپانیای نەفتی باکوورە، کە بەشداری لە سەدا ٨٠ی پیسکەرەیل ژینگە کەێد، و غاز پەیوەندیدار لە گشت بیرە نەفتیەیل خریانەسە کار لە گشت کێڵگە نەفتیەیل کۆمپانیاگە سزێد.

وەڕێوەبەری ژینگەی کەرکوک، عەلی عیزەدین، ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: “وەڕێوەبەرایەتی ژینگەی کەرکوک نیشاندەر مدووەیل پیسکەرەیل ناو وا دیرێد، و کۆمپانیای نەفتی باکوور لە شانی وسیاس، کە کۆمپانیاگە لەپسا غاز سزنێد، و ئی غازە بوودە مدوو پیسبوین وا”.

عیزەدین دووپات کرد کە “ کێڵگەیل کۆمپانیای نەفت باکوور کە لە چوارچیوەی کڕەیل بەرهەمهاوردن نەفت خاو کارکەن، نزیکەی ٢٨ کێڵگەی نەفتن، و تاوەر دیرن ئەرا دراوردن غاز، کە کۆمپانیاگە پاپەی ئەنجام ژینگەیی ئی تاوەرویلە نییە،  تا فلتەر پاڵاوتن و پاککردن بنەێد واتە غاز پەیوەندیدار لە ژینگە سزێد و بەشدارە لە پیسبوین وا.

ئویشێدیش: "کۆمپانیای نەفت باکوور تونێد سوود لە غاز پەیوەندیدار بگرێد لەجیای سزاننی، وەخستنی وەناو کارەیل بەرهەمهاوردن وزەی کارەبا و چەن کاریگ ترەک، ئیجا بەشدار بوود لە کەمکردن رخداری پیسبوین ژینگە لە ئاسمان کەرکوک. 

لەباوەت کۆمپانیای غاز باکوور، عیزەدین دووپات کرد، “کۆمپانیای غاز باکوور پاپەی ژینگە بویە، و کەمتر پیسکەرە لە کۆمپانیای نەفت باکوور کە پلەی یەکەم دیرێد لە پیسبوبن ژینگە”.

 نەفت سیا 

وەڕێوەبەر ژینگەی کەرکوک باس ئەوە کرد کە "فرە مادەی پیسکەر ژینگەیی هەس، لەوانە ئەو نەفت سیا کە وەناو دووڵ نەفت رشێد، ئی چەمە لە کۆمپانیای نەفت باکوورەو تیەێدە دەر و تا مەودایگ مینێد، لە ئەنجام ئەو نەفتە خاو و ئاوە دروس بوود لە  تەکان دراوردن نەفت".

لەی باوەتە شارەزای ئابووری، عەلی خەلیل، وت: “شکست کۆمپانیایل نەفت لە کەرکوک لە دانان فلتەر لەبان تاوەرەیل دراوردن نەفت بەشدارە لە پیسبوین ژینگە، و سزانن غاز پەیوەندیدار، عراق واز لە سزانن غاز پەیوەندیدار  کێڵگەیل وە تەواوی تیەرێد وەگەرد کۆتایی ساڵ ٢٠٢٨، تا عراق بوودە یەکیگ لەو وڵاتەیلە کە بەشداریی فرەیگ کەن لە کەمکردن دەردان غاز ژەهراوی و کەمکردن پیسبوین ژینگە و پایەی پیشکەفتگ عراق لە پیشەسازی وزە لەسەر ئاست جەهانی و ناوچەیی، کە لە یەدەگ نەفتەگەیەو سەرچڵوە گرێد کە 145 ملیار بەرمیل نەفت رەد کەێد، وەگەرد توانای بەرهەمکردن زیاتر لە 5 ملیۆن بەرمیل نەفت، و یەدەگ غازی زیاترە لە 130 تریلیۆن پای سێجا ستاندارد، و یەدەگەیلی مەزەنە کریەێد بڕەسنە زیاتر لە 160 تریلیۆن پای سێجا.

 خەلیل لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دیار کرد کە “ریژەی غاز بەرهەمهاوریاگ لە 51% زیاتر نەویە لە غاز پەیوەندیدار لە ساڵ 2022، و ئی ریظە زیایکردگە ئەرا زیاتر لە 65% لەی ساڵە، و یەیش لە جیوەجیکردن کارەیلیگ وەرەو کۆمپانیایل جەهانی و تەقەلای  نیشتمانی هاتیە کە تا کۆتای ساڵی ٢٠٢٨ وە تەواوی سزیان غاز بووسێدەو”.

دووپاتیش کرد کە "کۆمپانیای نەفت باکوور، لە ری گریەبەسە نووەگەی وەگەرد کۆمپانیای بی پی بەریتانی، توەنێد سزانن غاز پەیوەندیدار بووسنێد وە دانان فلتەر لە تاوەرەیلی ئمجا دامەزرانن وێستگەیگ ناوەینی ئەرا چارەسەرکردن و بەرهەمکردن وزەی کارەبا لەو غازە کە سزێد". 

دووڵ نەفت

 چەمەگە وە “دووڵ نەفت” ناسیاس و چاڵیگ لە زەویە کە لە کۆمپانیای نەفت باکوورەو دەرچوود، کە بیرەیل کەرکوک کار لەلی کەن و و وەرەو پارێزگاری سەڵاحەدین هاوسا چوود، درویژیی ١٠ کیلۆمەترە و لە ری ئی چەمەو کۆمپانیاگە زیایەی بەرهەم رووژانەی زۆر کە رەسێدە ١٥٠ هەزار بەرمیل فڕە دەێد، و رووبەر حەوزەگەی رەسێدە پەنح کیلۆمەتر.

 لە ساڵ 1928 نەفت لە کەرکوک پەیا کریا، و دویای شەش ساڵ لە ژیر ئیدارەی خود کۆمپانیای بی پی دەسوە هەناردەکردن بەشیگی ئەرا حەیفا لە فەلەستین و ئەرا بەندەر تەرابلوس لە لوبنان کرد، ئیجا ئی کڕە لەشوین جەنگ ئیران-عراق وەسیا، و دەسکردە هەناردەکردن نەفت وەرەو بەندەر جەیهانی تورکیا لەبان دەریای ناوڕاس لە ری لویلەی سەر وە حکوم زاتی کوردستان.

 لەباوەت پیسکەرەیل، سەلام جەمیل پسپۆڕ ژینگە، لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: “ئەو ئاوە کە ئەرا دەردان بیرە نەفتییەیل وەکار تیەێد، لە بیرەیل دەرچوود و فڕی دریەێدە ناو چەمیگ کە لە کۆمپانیای نەفت باکوورەو دەسوەپی کەێد و رەسێدە دووڵ نەفت". 

 جەمیل وتیش: دووڵەگە کەفێدە بان ئەو ریە کە کەرکوک و ناحیەی دووبز وەیەکەو بەسێد، وەرەو ناحیەی یاجی، تا رەسێدە یەکتربڕین ری حەویجە- موسڵ، و ئەو جیماگە لە شوینیگ گردەو بوود کە وە ئەلمولتەقا ناسیاس لە (باشوور خوەئاوای کەرکوک)، و لەی خاڵە وەژیر پیەڵیگەو رەد بوود و پەنگەو خوەێد.

 وەقسەی ئەو شارەزا لە ژینگە، کۆمپانیای نەفت باکوور میکانیزمیگ "تەکان ئاو وەرەو ناو بیرەیل" وەکار تیەرێد ئەرا زوورهاوردن وەبان بیرەیل کە ئەوسا نەفت  لە رووژیگ 60 هەزار بەرمیل ئاو وەکار هاوردیاد، بەڵام ئیرنگە زیاتر لە یەک ملیۆن بەرمیل ئاو ئەرا هەر یەکیگ دەێد جویر بەشیگ لە “گەشەپیدان وەردەوام”.

 لە کۆتایی وتیش: “هەناێ تەکاندان ئاوەگە ئامانجەگەی جیوەجی کەێدر ئاو تیکەڵ وە نەفت سیا  رشێدە ناو دووڵەگە و وەرەو ناوچەیل باشوور کەرکوک چوود تا رشێدە بان ئەو نەفتە کە فلتەر نیەکریەێد، ئەراوە فڕی دریەێدە ناو گوڵەم لە بابا کوڕگوڕر جەمور، خەباز، و خورماڵ”. لە ماوەی ساڵەیل گوزەشتە داوەزێد ئەرا نزیکەی ١٥٠ هەزار بەرمیل."

 جەمیل لەکۆتایی ڤسەیلی وتیش: کە “یەدەگ نەفت کەرکوک نزیکەی 10 تا 13 ملیار بەرمیل کوالێتی خاسەر کە رەسێدە 12%ی یەدەگ نەفت عراق، ئی کێڵگەیلە لە ساڵ 1930 لەلایەن کۆمپانیایگ بەریتانی و عراقییەیل وەرگریانە و بیرەیل هەڵکەنیان”.