وەختیگ کوردەیل فەیلی دەنگ شووڕش کورد ئەرا جیهان رەسانن

ماجد سورەميري/ لە رووژیک لەیجویر رووژەیلیگ، لە 28 ئەیلوول 1963، یاد پارچەیگ گرنگ لە میژوو خەبات نوو کورد کەیمن، کە یەکەمین پەخش ئێزگەی "دەنگ كوردستان عراق" دەسوەپی کرد، دەنگ شووڕش، و هاوار گەلیگ، و سەکوویگ ئەرا بزووتنەوەی ئازادیخوازییگ تویش سییەوکردن و کوشتن و بڕین هات ئەرا دەیان ساڵ، و شایەت ئمڕوو کەسەیل فرەیگ نەزانن کە لە پشت ئەو پیشکەفتن میژوویە، کە بویە ستوینیگ بنەڕەتی لە شووڕش ئەیلوول کورد (1961–1975) وە سەرکردایەتی باوگ روحی نەتەوەی کورد مەلا مستەفا بارزانی، دەسەیل کورد فەیلی وە بیدەنگی و ویرەداری بوین کە دەسمیەتی داشتن لە رەسانن "دەنگ كوردستان" ئەرا کویە و تەختاییەیل، و ئەرا ویژدان جیهانی.

لە سەرتای شووڕش ئەیلوول، بزووتنەوەی کوردی تویش سەختییگ دەسپاچەکەر هات؛ چوین شووڕش بوودە خاوەن دەنگیگ ژنەفیای لە سای گەمارۆدانیگ تاسن لە راگەیانن؟، چوین وە جیهان بویشیەێد کە گەلیگ هەس ئەرا کەرامەت جەنگ کەێد، و لە کویەیل کوردستان ئاگریگ وە ئازادی بڵویزە کەێد؟، وەیجویرە هویرکردن لە دامەزرانن ئێزگەیگ کوردی هاتە دی، کە وەناو شووڕش قسە بکەێد، و بایەس بوی تاوانەیل تەکنیکی و دارایی و لۆجیکی لەوەردەس بوود، تا ئەوە وەجی باێد.

کوردەیل فەیلی.. پیەڵ دەنگ ژیروەژیر

کوردەیل فەیلی، وە پەیوەندیەیل بازرگانی فراوانیان، و بویینیان لە بەغداد و شارەیل باشوور، رۆڵیگ مەرکەزی رانین تا رییگ ئەرا ئەو ئێزگە پەیا بوود، کە وەگورەی وتن میژوویی، فەیلیەیل پویل لە بازرگان و پیشەکارەیل گردەو کردن، هەمیش لە لاتەیلیش، تا ئامێر کلکردن پەخش لە ئەڵمانیای خوەرھەڵات بیسنن، ئی ئامێرە لە چین جیماگەیل جەنگ جیهانی دویەم بوی، وەلێ دویای ئەوە بویە ئەو دڵە کە دەنگ کوردستان کوتێد.

 ئەو ئامێرە لە ئاڵمانیا وە دەریاوە ئەرا کوێت بریا، و لەورەو هاتە ناو عراق وەبان ری بەسرە ئیجا عمارە، کووت، ئمجا بەغداد، و لەورا لەناو "گەڕاژ ئوستا عەلی" لە جادەی شێخ عومەر شاریاوە، تا وە ماشینیگ ئەرا کویەی بەموو لە کوردستان بچوود، و گشت ئەوە لەناو رەوشەیل ئەمنی فرە رخباریگ وەڕیەو چگ، و لە کویەی بەموو، پسپۆڕەیل لە شووڕش ئامێرەگە بەسان و خستنەی کار، تا پەخش تاقیکردن کل بکەێد.

یەکەمین دەنگ.. فەیلی بوی

لە یەکەمین مەوقەیل پەخشەگە، ئەو دەنگە کە وەناو شەپوولەو رەد بوی، دەنگ پەخشکەر گەنجیگ بوی، وەناو تاڵب جەبار داوود مەڵکشاهی، وتن؛ سێ گلە ئەو دەسەواژەی تاقیکردنە وتیەسەو: ئێرە دەنگی کوردستانە.. ئێرە دەنگی کوردستانە.. ئێرە دەنگی کوردستانە، ئەرا پەیمانەی مەودای پەخشەگە، و دویای ئەوە، وە فەرمان سەرکردایەتی شووڕش ئەو دەسەواژەی فەرمیە چەسپیا: "هنا صوت كوردستان العراق= ئێرە دەنگی کوردستانی عێراقە"، تا وە زوان عەرەبی و کوردی پەخش بکریەێد.

ئەو کارە کە کوردەیل فەیلی جیوەجی کردن، هەر تەنیا کاریگ تەکنیکی یا دارایی نەوی، وەلێ هەڵوێست نیشتمانی قویلیگ بوی، لەو وەختە هاتە دی کە دەنگ شووڕش نزیک بوی کپەو بوود، کە کوردەیل فەیلی ئەو چرکەیلە وەرجەسە کردن کە وە درویژایی میژوو وەپیەو ناسیان: هاوبەشی ئەندامەتییان لە پرۆسەی نەتەوەیی کورد، و قوربانیدان وەردەوامیان ئەرا وەرگریکردن لە ناسنامە و ئازادی، لەبان ئەو هەمکەی بارکردن و ستەم و شکەنجە و کوشتن و بڕینە کە دویای ئەوە وەدەس رژیمەیل لەشوینیەک وەسەریان هات.

   لە گشت ساڵیگ ساڵیاد دامەزریان دەنگ کوردستان عراق کەیمن، نەک تەنیا جویر رویداویگ میدیایی، وەلێ ئاهەنگ ئەرا توانای گەلیگ وەتەواوی کەیمن ئەرا پەیاکردن دەنگ خوەی لەبان گشت ئەو بیدەنگیە، و لەناو دڵ ئی چیرووکە، کوردەیل فەیلی دروسکەر دەنگ بوین، و مقیتەیکەری بوین، و لە سا تا رووشنایی پشتگیری لەلی کردن.