ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى له ناوبه‌ین دویره‌وكه‌فتن جایڵه‌یل و"بى باكى" وه‌زاره‌ت ڕووشنهویرى
فره‌یگ نویسه‌ر و شاعر و ئه‌دیب و بڕیگ سیاسه‌تمه‌دار و كاروه‌ده‌سه‌یل حكوومى له‌تى ئاماده بوون، و له مه‌وقه‌یل و شوونه‌یل دیاریكریاییگ ئه‌نجام گرن، ئه‌را تاوتوێكردن یا مناقشه‌ى كێشه‌یل ڕووشنهویرى و ئه‌ده‌بى و كوومه‌ڵایه‌تى... له‌ى باوه‌ته صادق الربیعی سه‌رۆك ده‌سه‌برا یا رابیته‌ى ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى به‌غدادى له په‌یوه‌ندییگى وه‌ل ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق ئویشى:"ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى تاكه شوونه‌یلیگن ئه‌را ئه‌وه‌گ ڕووشنهویره‌یل گوزارش له ڕا و ئه‌راى چوین خوه‌یان بكه‌ن... له شوون ساڵ 2003 یشه‌وه له‌بان ئه‌وه كار كردنه ك به‌رهه‌مه‌یل ڕووشنهویرى و ئه‌ده‌بى ناو عیراق و ده‌یشتیشى بڵاو بكه‌ن و بخه‌نه‌ى وه‌رچه‌و مه‌ردم، ئه‌ویش وه ڕیگه‌ى په‌یوه‌ندى كردن وه‌ل پارێزگاگان و وه ڕیگه‌ى ئیمێڵیشه‌و وه‌ل وڵاته‌یلتر".
الربیعی ئومیده‌وار ئه‌وه‌یشه بوى ك وه‌زاره‌ت ڕووشنهویرى ئاینده بایه‌خ و ئهتمام بیه‌یده ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى و دوباره شانیه‌تیان به‌رزه‌و بكه‌ید، چوینكه ئه‌یانه به‌شیگن له كوشكه‌یل تاریخى ڕووشنهویرى له عیراق، چوینكه له شوون ساڵ 2004 له‌وه‌ر گه‌نى بارووه‌زع ئه‌منى له به‌غداى پایته‌خت زوورمیان به‌سیان، وه‌لى دویاى تاڕاده‌یگخاسه‌وبوین بارووه‌زع ئه‌منى، یانه دوباره قاپى خوه‌یان وازكردن و ئمڕوو زیاتر له 20 ئه‌نجوومه‌ن دیریمن ك وه‌رده‌وامن له چالاكیه‌گان خوه‌یان.
سه‌باره‌ت وه وجوود ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى له پارێزگاگان جوور یانه‌گ هانه به‌غدا، الربیعى ئویشید:" ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى فره‌یگ هه‌س له پارێزگاگان، جوور به‌سره و نه‌جه‌ف و كه‌ربه‌لا و حلله و دیوانیه، و دویا ئه‌نجوومه‌نیش له پارێزگاى نه‌ینه‌وا واز كریا".
له‌لاى خوه‌یه‌و عادل العرداوی ڕیكخه‌ر یا منسق ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى و ڕووشنهویرى له به‌غدا له قسه‌گانى ئه‌را ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق ئویشى:" ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى، بۆشایى ڕووشنهویرى فره‌یگ پڕه‌و كه‌ن له‌ى وه‌خته، چوینكه نیه‌كه‌فنه ژیر فشار حكوومه‌ت و پارت و لایه‌نه‌گان، و وه‌پیاوه‌تى و شێچگى خاوه‌نه‌گانیان ئه‌نجامگرن، تاگه‌ر جموجویل ڕووشنهویرى له به‌غداى پایته‌خت كزه‌و نه‌ود".
زیاتریش وت:" ئى ئه‌زموونه ئه‌زموون نایابیگه، و له وڵاته‌یل هاوسا له‌وینه‌یان نیه، و جه‌ماوه‌ر گه‌ورایگ دیرن له‌و ڕووشنهویره‌یله ك هه‌میشه وه‌شوون ئى باوه‌ته‌یله كه‌فن".
ئاماژه‌یش وه‌وه دا ك :" ئى ئه‌نجوومه‌نه‌یله باوه‌ته‌یل ئه‌ده‌بى و ڕووشنهویرى و كوومه‌ڵایه‌تى فره‌یگ باس كه‌ن بى ئه‌وه‌گ بگلیه‌نه ناو كێشه‌یل سیاسى و تایفى چوینكه یانه كڕ قرمزیگن ئه‌را ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى".
له دریژایى قسه‌گانى وت:" ده‌سه‌برا یا رابیته‌ى ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى و ڕووشنهویرى كار ئه‌را ئه‌وه كه‌ید ڕیكخستن بخه‌یده ناوبه‌ین ئه‌نجوومه‌نه‌یل له مه‌وقه‌یل دیاریكریاى و به‌شه‌وكریاى له‌بان ڕووژه‌یل هه‌فته، تا نه‌كه‌فن وه‌ل یه‌كه‌و، ئه‌ویش ئه‌را ڕه‌سانن خاسترین خزمه‌ت وه ڕووشنهویر عیراقى".
شایان باسه ڕابیته‌ى ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى له به‌غدا له 1 / 2 / 2010 دامه‌رزیا له خاتر ڕیكخستن یا تنسیق له‌ناوبه‌ین ئه‌ركه‌یل ئه‌نجوومه‌نه‌یل ڕووشنهویرى له به‌غدا و دوباره هاوردنه‌وه‌ى سه‌رده‌م ته‌ڵایى ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى به‌غدادى، وه‌ك ساڵه‌یل سه‌ده‌ى بیس، وه‌ل به‌رزه‌وكردن شانیه‌ت گشت زانست و هونه‌ر و هویره‌یل چ ئه‌وانه‌گ په‌یوه‌ندى وه‌ى تاریخه‌و دیرن یا ئه‌وانه‌گ وه كوومه‌ڵایه‌تى و میرات مللى و میرات فیقهى و فه‌لسه‌فه و پزیشكى، و وه‌شیوه‌یگ گشتى وه چالاكیه‌یل په‌یوه‌ندیدار وه كه‌له‌پوور ڕووشنهویرى ماددى و مه‌عنه‌وى.
له باوه‌ت پشتگیرى ده‌وڵه‌ت، العرداوی له بان ئه‌وه جه‌خت كرد ك:" هویچ پشتگیرى ماددیگ له ده‌وڵه‌ته‌و وه‌رنه‌گردیمنه وه‌لى هه‌میشه پشت وه‌وكه‌سه‌یله‌وه به‌سایمنه ك ئه‌ركیان خستنه‌سه سه‌رشان خوه‌یان وه دابین كردن شوون و چه‌ن خزمه‌تگوزارى سووكیگ ئه‌را ئاماده‌بویه‌یل".
له‌باوه‌ت كزى ئاماده‌بوین ئه‌دیب و هویرمه‌نده‌یل جایڵ له‌ى ئه‌نجوومه‌نه‌یله، و ئایا مه‌مه‌ر دامه‌زراننیان ته‌نیا ئه‌را كه‌سایه‌تیه‌یل وه‌ساڵاچیه له هویرمه‌ند و ئه‌دیب و ڕووشنهویره‌یل؟ئه‌ندام لوجنه‌ى ڕووشنهویرى یانه‌ى الصید، سه‌نا وتوت له په‌یوه‌ندییگى وه‌ل ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق ئویشى:" منتداى یانه‌ى الصید ڕووشنهویرى و ئه‌وباقى ئه‌نجوومه‌نه‌یل ئه‌ده‌بى له به‌غدا هه‌وڵ و ته‌قه‌لا ئه‌را ئه‌وه ده‌ن ك چین جایڵ جوانه‌یل له‌تى ئاماده‌بوون، وه‌لى وه‌داخه‌وه یانه فره وه‌كه‌مى تیه‌ن و په‌یوه‌ندییان كزه، ئه‌ویش له‌وه‌ر ئه‌و پیشكه‌فتن ته‌كنۆڵۆجیه‌سه ك له‌تى ژیه‌ن و یانه دى هه‌ر گووش وه خوه‌نستن نیه‌ن و هاتن ئه‌را ئى ئه‌نجوومه‌نه‌یله دى هه‌ر باسى مه‌كه".
زیاتریش وت :" ئه‌نجوومه‌نه‌یل ڕووشنهویرى و ئه‌ده‌بى بایه‌ته چه‌ن كۆڕ و سیمیناریگ ساز بیه‌ن ئه‌را باس كردن خواست و ئاره‌زووه‌یل جایڵ و جوانه‌یل و ئه‌وه‌گ نیاز وه‌پى دیرن و له‌تى باس ئه‌و باوه‌ته‌یله بكه‌ن ك جایڵه‌یل له‌ى وه‌خته‌یله بایه‌خ وه‌پى ده‌ن؛ وه‌رپرسیارى ئى لایه‌نیشه هامل هه‌ردوگلا".
له‌باوه‌ت فراوان كردن بایه‌خ داین ئه‌نجوومه‌نه‌یل وه شیوه‌یگ ك پشتگیرى ماددى و مه‌عنه‌وى بگریده‌وه ئه‌را ئه‌دیبه‌یل و هویرمه‌نده‌یلیگ ك نیه‌تویه‌نن به‌رهه‌مه‌گانیان بڵاو بكه‌ن یا هویره‌یلیان ڕه‌واج بیه‌ن، وتوت ئویشى : ئه‌وانه‌گ ئه‌رك ئى ئه‌نجوومه‌نه‌یله ها كووڵیانه‌و ڕووشنهویرن نه‌ك ده‌وڵه‌مه‌ن، و یانه ئى ئه‌نجوومه‌نه‌یله له ناو ساڵۆنه‌یل ماڵه‌یلیان گریه ده‌ن ، و نیه‌تویه‌نن ئى جووره كاره‌یلیگ ئه‌نجام بیه‌ن".
