بڵاوبوین دیاردەی نەشتەرگەری قەیسەری (زایین) لە کۆمەڵگا
شەفەق نیوز/ وەی دویاییە دیاردەی نەشتەرگەری قەیسەری وەشیوەی فرە رخبەریگ لەناو کۆمەڵگا بڵاوبویە، فرەیگ لە ژنەیل مەێل لە قەیسەری دیرن و وە خاستری زانن لە زایین وە سروشتی سەرەرای ئەوەگ ک توانای هاوردنی وە سرووشتی دیرن، ئاژانس شەفەق نیوز لەی دیاردە گفتوگو وەگەرد خانمە دکتۆر رەسمیە عەبدوللا زۆراب پسپۆر ژنەیل و زایین کرد ک باس لەی دیدارە و وەگەرد ئەوەگ لە روی پزشکی کام جویرەیان پەسنتر و خاسترە ئەرا خانمەیل.
پ/ ئەرا چە لەی سەردەمە رێژەی زاین وە نەشتەرگەری قەیسەری هالە بەرزەوبوین لە چەو زاین وە سروشتی ک وە جویریگ بویەسە دیاردە، ژنەیلە ئی جویرە لە زایین فرەتر پەسەن کەن؟.
-ڕێژەی نەشتەرگەری قەیسەری لە ماوەی گوزەشتە لە 10 تا 15٪ دەسکردیە وە زیاد بوین ئەرا 25 تا 35٪ تا ئی وەختە لەوەر ئی هووکارەیلە : هوکار سەرەکی ئی زیادبوینە رخ چگن ژنەیل زگپڕ لە ژان زایین یا وەپی ئوشرێد "to cophobia" بێجگە لە هوکارەیلتر جویر ئەو راسیەی ک چیژ فرەتریگ وەرگرن لەمەوقەی جفتبوین وەگەرد هاوسەرەگەی چوینکە ئەندام زاوزی وە تونی مینێدەو و ئەو کەسەیلە کورپەیلیان وە نەشتەرگەری تێرن ئەگەر زینگ مەنن کورپەیلیان فرەترە وە چەو زاین سروشتی ک رێژەی مەترسی مردن کورپە لە زاین سرووشتی فرەترە، تویش داوەزین مناڵدان و کۆئەندام میزکردن نیەون وە مدووی شلەوبوین ماسیڵچەیل ئەندام زاوزی لە دویای زاین سرووشتی، لەهەمان وەخت تەقەڵ داین ناوچەی زاوزێ وەختانەیە لە چەو دویرمان زگ.
پ/ لە روی چەوە زاین وە سرووشتی خاسترە؟.
-ژنەگە زویتر خاسەو بوود و چەن ساعەتیگ لە دویای زاینە سرووشتیەگە توانێد هەڵسێد خوەی ری بکەێد وەبی دەسمیەتیدان کەسیگ، و لە دویای هەفتەیگ تا دو هەفتە توانای هەس دەسبکەێد وە چاڵاکیەیل لەشیی، باوجی لە قەیسەری نزیکەی پەنج هەفتە تا چەن مانگیگ تواێد ئەرا خاسەوبوین تەقڵەیل ناوزگی.
- پەیوەندی لە مابەین داڵگ و کورپەگە لەیەکەم وەئاگابوین دروسبوود توەنێد زویتر شیر مناڵەگە بیەێد وەچەو ژنیگ نەشتەرگەری قەیسەری ئەرای کریایە لەوەر ژان نەشتەرگەریەگە و کاریگەری لاوەکیەیل بەنج.
- هەس کردن وە ژان لە دویای زایین سرووشتی کەمترە وەتایبەت ئەگەر بڕین نەشتەرگەری نەخوازێد ک ئیرنگە لە زایین سرووشتی ئەنجام دریەێد.
- دەسمیەتیدەرە ئەرا شیرداین وە سرووشتی.
- سنوورداربوین تویشهاتن وە هەوکردن وەبەراورد وەگەرد نەشتەرگەری قەیسەری ک رویوەروی هوکردن بوون لە- کۆئەندام میز- لە ناوپووش مناڵدان وەگەرد مەترسی وەیەکچلگیان ناوەوەی حەوز.
- دویرەوکەفتن لە مەترسیەیل بەنج، هاتێ تەنیا بەنجیگ سووک دەرەکیگ بخوازێد، باوجی لە نەشتەرگەری قەیسەری بەنج گشتی یا نیمچە بەنج خوازێد، ک هەردوگ جویرەگە کاریگەری لاوەکی دیرن جویر:
- سەرژان.
- داوەزین پەستان خوین.
- وڕبوین.
- دوارەبوینی لەئایندە وە گشتی کاریگەری نەیرێد وەبان زگپڕی و جویر ئەوەگ نەشتەرگەری قەیسەری دوارەوبکرێد لە ئایندە.
پ/ کام جویرە لە زایین کەمترین کاریگەری لاوەکی دیرێد وەبان تەندروسی داڵگ؟ زاین وە سرووشتی کەمترین کاریگەری دیرێد، ئەو ژنەیلە قەیسەری ئەنجام دەن شمارەیگ کەمتر مناڵیان بوود لەوەر هووکار کاریگەری لاوەکی دوارەوبوین قەیسەری جویر تەلاشبوین دیوارەی مناڵدان و لکیان وەگەرد ئەندامەیل نزیک مناڵدان جار هەس تویش خوین بەربوین تیەێد و کۆنترۆل نیەکریەێد ک وە دەرکردن مناڵدانەگە کۆتایی تیەێد، وەگەرد کاریگەریەیل زەخمداری میزڵدان یا ریخەلوی لە مەوقەی نەشتەرگەریە قەیسەریەگە یا تویش خوین مەیین هاتن لە پایەل ک بوودە هوکار نۆرە لە دڵ و سویە وەگەرد کاریگەری لاوەکی خوین بەربوین لەمەوقەی نەشتەرگەریەگە ک کلکردن خوین خوازێد.
پ/ کام جویرە لە زایین کەمترین کاریگەری لاوەکی دیرێد وەبان کورپە؟ زاین وە سرووشتی لە پارێزراوتر و دروسترە لە نەشتەرگەری چوینکە لە زایین سرووشتی، توانای دەزگای وەرگیری لە لەش مناڵەگە زیاترەو بوود باوجی لە قەیسەری بیماری شەکرە و قەڵەوی و هەستیاری زیاترە لە قۆناغەیل مناڵی و دویای ئەوە، و ئەگەر تویش بوین کورپە تازە لە داڵگبویەگە وە گرفتەیل هەناسداین کەمترە ( هەناس کوڵی).
پەیوەندی مابەین داڵگ و کورپە وە هێزترە سەرەرای ئەوەگ جارهەس کاریگەری نەرێنی دروسبوود لە مەوقەی زایین سروشتی جویر ئەوەگ ئەگەر کیش مناڵەگە لە چوار کیلو زیاتر بوود کورپەگە تویش لەجی چین شان یان جومگەی حەوز بوود.
پ/ لە چ وەختیگ بایەت نەشتەرگەری قەیسەری ئەرا داڵگەگە ئەنجام بیریەێد؟.
- چەن هەفتەیگ وەرجە نەشتەرگەری لەوەر ئەو هوکارەیلەیلە ک لە وەخت سەردانکردن مانگانەی تیبینی کریایە لە رێ سۆنار و دۆبلەر پزشگ بڕیار دەێد نەشتەرگەری ئەنجام بدرێد ک ئیانەن:
-زگپڕی وە تەمەن کەمیگ.
- بارودۆخ ناسرووشتی کۆرپەلە لەناو مناڵدان وەک وەپانی هاتن یا دانشتن مناڵەگە.
- زیاتر لە کورپە وەک لفانگ یا سێیانە- بەرزبوین ناریکیگ لە پەستان خوین.
- بەرزەوین ناریکیگ لە شەکرە.
- هاتنە وەردم جفتەگەی.
- وەیەکلکیان جفتەگە.
- تەنگی حەوز.
- دوارەبوین نەشتەرگەری قەیسەری.
-باوجی پسای فریاگوزاری لەمەوقەی زاین رویدەێد وە هوکارەیل دیارکریایگ ک رێگرە لە رویدان زایین وە سرووشتی جویر :-
- خوینبەربوین مناڵدان وە مدووی کەنیان لفەگە.
- نەچین ئۆکسجین ئەرا کورپەگە.
- سڕبردن بەنە ناوک لە دەم مناڵدان.
- ناسرووشتی بوین بارودۆخ کورپەگە.
پ/ ژنیگ ک وە نەشتەرگەری قەیسەری مناڵ زایە توانێد ئی مناڵەگەیتر وە سرووشتی بارێد؟ و چەن جار داڵگەگە توەنێد وە قەیسەری مناڵ بارێد؟.
بەڵی داڵگ توەنێد وە سرووشتی کورپەگەی بزاێد لە دویای یەکەم نەشتەرگەری قەیسەری وە رێژەی سەرکەفتنەگەی ٧٠٪ وە مەرجیگ هوکار نەشتەرگەریەگەی وەرینی تەنگی حەوز نەود و لە نەشتەرگەریەگەی وەرین مناڵدان وە درویژی واز نەکریاوێد و ژنەگە لە نەشتەرگەری قەیسەری یا نەشتەرگەری مناڵدان وەرینی تویش دەرچگن لە دیوارەی مناڵدان نەویە.
-داڵگ زگپڕ توەنێد ٣ ئەرا٤ جار نەشتەرگەری قەیسەری ئەنجام بەێد وەبی دودڵی ئەگەر تویش کاریگەری لاوەکی نەوێد لە ماوەی یەکەم قەیسەری، ئەگەر لە یەکەم نەشتەرگەری تویش گرفت هاتوێد ئەوە مەترسی دروس کەێد وەبان زگپڕەگە لە چوارەم قیسەری.
پ/کۆتا تەمەی و رێنماید چەیگە ئەرا ژنەیل دوگیان؟.
-زایین وە سروشتی خاسترە لە نەشتەرگەری قەیسەری.
-سەردان یەکەی چەودێری تەندروسی سەرەتایەیل بکەێد.
- مانگانە سەردان پزشک بکەێد لەوەخت زگپڕی.
-داواکارم لەو ژنەیلە وە نەشتەرگەری قەیسەری مناڵ زایینە لەلای کەمەو تا ساڵیگ هویر لە زگپڕی نەکەن و شمارەی مناڵ سنووردار بکەن لەوەر ئەوەگ مەترسی دیرێد دوارەبوین نەشتەرگەری لەبان ژیان داڵگ و مناڵ.
خانمە دکتۆر رەسمیە عەبدوللا زوراب، پسپۆر ژنان و مناڵبوین.
