زەنگەیل رخبەریگ لە بن زەریای ئارام
هەرچەن ئەو نووڕینە تا ئیسە باوە، وەلێ تا وەخت دیریگ بڕوا وەی شیوەی پارچەیل تەکتۆنیە کریا، کە نشان دەێد چوین بەشەیل گەورەیگ لە تووکڵ زەوی سڕ بەێد، و هەڕیەێد، و بەرزەو بوود، و وەیەشواشیگ لەناو بەتیەی خەڕگینی نقوم بوود، ئەوەیش وەگورەی بڵاوکردن گۆڤار ساینس ئەلیرت.
لەی باوەتە، زانای جیوفیزیا لە زانکۆی تۆرنتۆ، راسڵ بیسکلیویک وت: هیمان چشتەیل نوویگ پەیا کریەێد.
ئیرکان کۆن نویسەر یەکەم تۆێژینەوەگە وت: زانستیان کە زەنگەیلیگ لە بەشەیل ناو پارچەیل کیشوەری دویر لە زەریایل دروس بوون، وەلێ نەزانستیمن خود ئەو چشتە لە پارچەیل زەریایی بوود.
وە درویژایی دەیان ساڵ، زانایل فامستنیان ئەرا بن دەریا نویسان، ئەراوە ئی تۆێژینەوەی تووە تەنیا لە زنجیرەیگ وەردەوام تیەێد لە تەقەلای نەخشە کێشان بن زەریا.
لە پەنجایل سەدەی گوزەشتە، کار خانمە وەینەکیش نەخشەی زەریایل، ماری سارب، بەشەیل گەورەیگ لە بن دەریا نشان دا، وە وەکارهاوردن داتایل سۆنار لە کەشتیەیل جەنگی، کە نشان دا ساف نییە، و زانایل شەوارە کردوێن.
لەجیای ئەوە، بن دەریا پاڵ کریاگە جویر سەنگەر فراوان و کویەێ گەپ، کە لە قەوارەی زنجیرە بەرزیەیل ناوڕاس زەریای ئەتڵەسی نییە، کە سارب پەیای کرد، و ئیرنگە وە درویژترین زنجیرەی کویە لەبان زەوی دریایە قەڵەم، کە زەریای ئەتڵەسی کەێدە دوو بەش.
وەلێ دویر لە سنوور ئی پارچەیلە، لە سەنتەر پارچەیل زەریایی، زانایل مەزەنە داشتن کە بەشەیل گەورەیگ لە تووکڵ زەوی تا رادەیگ لەشوین خوەیان جویلە نەکردنە.
ئەراوە، گۆن و بیسکلیویک و هاوڕیەیلی دەسکردنە گردەوکردن داتایل لە دوو بەرزایی زەریایی لە ناوەین یابان و هاوای، کە ناو بەرزایی شاتسکی و هیس و بەرزایی ئۆنتونگ جاڤا، باکوور دوورگەیل سولەیمان، و بەرزایی مانیهیکی وەرەو باکوور خوەرھەڵات لە ڤیجی و تونگا.
